Sistem Modellerine Göre İlişki Biçimleri-1

İlişki biçimleri üç gruba ayrılır; 1. grupta sadece iç kaynaklı hareket etme, 2. grupta sadece dış kaynaklı hareket etme ve 3. grupta dengede olma durumu vardır. Bu gruplardan 1. ve 2. gruptaki ilişkiler, dış görünüşleri itibariyle açık sistem modeli gibi görünseler de yapı itibariyle kapalı sistem modelidirler; 3. gruptaki ilişkiler ise hem dış görünüş hem de yapı itibariyle açık sistem modelidirler, zaten sağlıklı olan da bu gruptaki ilişki türüdür.

1. grupta olan ilişkide sadece iç sesine kulak verip dışardan gelen seslere kapalıdırlar. Kendi kararlarında ısrarcılar sadece kendi tecrübelerine güvenirler, başkalarının karar ve tecrübelerinden istifade etmezler. Bu ilişki türündekiler benim karnım doyuyorsa içine başımı sokacak bir evim varsa, gerisi beni ilgilendirmez diyen vurdumduymaz bakış açısına, evin oralarda yangın çıkmış, ama çok şükür bizim eve kavuşmadan söndürülmüş diyerek kendi dışındakileri umursamayan bakış açısına sahiptirler. Bu ilişki türü menfaatler ve fırsatlar etrafında şekillendiğinden güç, makam, para ve şöhret söz konusu olduğunda yalakalık yapılarak göze girmeye çalışılır. Sadece kendini düşünen güç ibresi nereye kayarsa orada saf tutulur, kaz gelmeyecek yerden tavuk esirgemeyecek kadar hesap-kitap yapılır, başkalarının etinden sütünden yararlanılır, ama başkalarına faydaları dokunulmaz, böyleleri parazit gibi davranarak çıkar elde etmeye uğraşırlar. Günlük hayattan örnekler vermek gerekirse; bir okul müdürünün kendi durumuna göre ders programı yaparak öğretmenlerin müsait olma durumlarını dikkate almaması, üniversite hocasının kendine göre ayarladığı dersleri öğrencilerin tatil günleri olan hafta sonuna sarkıtması, kendileri et yemeyen vejeteryanların hayvan kesimine katliam gözüyle bakarak et yiyenleri dışlaması şeklinde olabilir.

2. grupta olan ilişkide sadece dışardan gelen seslere kulak verip iç sesine kapalıdırlar. Kendi tecrübe ve kararlarından ziyade başkalarının tecrübe ve kararlarını önemserler. Kendi yaşamlarında kendilerinin aldıkları kararlar yoktur. Bu ilişki türündekiler elin oğlu sınavı kazandı bizimkisi hala sürünüyor diyen rekabetçi bakış açısına, üst komşu kanepeleri yeniledi, biz daha da demode olanları kullanıyoruz diyerek özenti duyan bakış açısına sahiptirler. Bu ilişki türünde bağımlılık esas olduğundan başkalarının ne düşündüğü ve nasıl davrandığı ilişkiyi belirler. O yüzden bu ilişkide belirsizlik ve kararsızlık ve sonunu kestirememe vardır. Düşünme ve sorgulama melekesini yitirmiş sürü psikolojisiyle davranan fanatikler, körü körüne bağlanan bağnaz topluluklar örnek verilebilir. Düşünmeden davranan sırf tanıdık kimseler alkışlıyor diye tanımadığı birini alkışlayanlar, yada başkası falanca otu sürdü iyileşti diye o otu kullanıp cildinde alerjiye sebep olanlar örnek verilebilir. Etken olma halinden ziyade edilgenlik, aktiflikten ziyade pasiflik durumu, yöneticilikten ziyade yönetilen olma durumunun sonucu olarak sürekli hayatı başkaları tarafından yönlendirilenler başkalarının ipiyle kuyudan çıkamazlar. Günlük hayata bakarsak başkalarına fit görünmek için riskli de olsa mide küçültme ameliyatı yapılması, normalde kitap okuma alışkanlığı olmayan birinin sırf ünlü bir yazarın imzalı kitabını alıp yazarla birlikte selfie çektirmek için kuyruğa girmesi örneklerini görebiliriz.

3. grupta olan ilişkide hem iç sesine hem de dışardan gelen seslere açıktırlar. Kendi tecrübe ve kararlarıyla birlikte başkalarının tecrübe ve kararlarından da yararlanmayı bilirler. Bu ilişki türündekiler çocuğu okula bıraktım ama arkadaşının bize söylemek istemediği bir sorunu var gibiydi diyerek hislerine ve duygularına duyarsız kalmayan bakış açısına, yine işten kaytardın, ama bu son olsun senin yüzünden işler aksayıp başkalarına yük oluyor diyecek kadar açık sözlü ve gerçekçi bakış açısına sahiptirler. Empatiyi esas alan bu ilişki türünde kendilerinin yerinde başkaları da olsa aynı şekilde düşünüp aynı davranışları sergiler anlayışı vardır. Günlük hayattan üniversite hocasının basit bir hatasını gören zeki ve akıllı bir öğrencinin hocanın gururunu incitmeden ders bitip öğrenciler dağıldıktan sonra hocayla paylaşması, işverenin kaliteli personelini başka şirkete kaptırmamak için maaş arttırma yoluna gitmesi örneklerini verebiliriz.