Bir ülkede uygulanan vergi sistemi, ülkenin sosyal, siyasal ve ekonomik şartlarından doğrudan etkilenir. Vergi sisteminden temel beklenti; ihtiyaç duyulan gelir artışını sağlarken vergilemenin bozucu etkilerini en aza indirmektir. Bu doğrultuda geniş tabanlı, adil, uygulaması kolay ve etkin bir vergi sistemi büyümenin önündeki engelleri kaldıracağı gibi gelir dağılımında adaleti tesis edecek, kamu finansmanını kolaylaştıracak ve ekonomik istikrarı destekleyecektir.

Türkiye'de 1980'li yıllardan itibaren uygulanan, vergi almak yerine borçlanma şeklindeki politikalar olumsuz etkilerini, kamu ekonomisinin temel fonksiyonlarında yaşanan sapmalar şeklinde göstermiştir. Bunun sonucu da üretim düşmüş, borç artmış ve krizler ortaya çıkmıştır. Bu etkileri en aza indirmek için ise vergi gelirlerini artırıcı tedbirlere başvurulmaktadır.

Vergi Tahsilatı ve Bütçe Hedefi (Bin TL)

Yıllar

Tahsilat (1)

Bütçe Kanunu (2)

Gerçekleşme Düzeyi (1/2)

2007

152.835.111

158.152.898

% 96,6

2008

168.108.960

171.206.312

% 98,2

2009

172.440.423

202.089.590

% 85,3

2010

210.560.388

193.323.625

% 108,9

2011

253.809.179

232.219.804

% 109,3

2012

278.780.848

277.676.933

% 100,4

2013

326.169.164

317.948.666

% 102,6

2014

352.514.457

348.352.781

% 101,2

2015

407.818.455

389.501.090

% 104,7

2016

459.001.741

459.150.250

% 100,0

2017

536.617.206

511.085.194

% 105,0

2018

621.310.598

599.425.100

% 103,7

Kaynak: www.muhasebat.gov.tr

Ancak belirtmek gerekir ki vergi hasılatının sayısal olarak büyüklüğünün yanı sıra; nasıl, hangi kaynaklardan elde edildiği ve genel ekonomi üzerindeki etkileri de önemlidir. Oluşan vergi yükü, toplum kesimleri üzerindeki etkisi, vergi hasılatının sağlandığı vergi kalemleri gibi unsurlar, vergi adaletini belirleyen temel argümanlardır.


VERGİ HASILATININ ARTIŞI MİLLİ GELİR ARTIŞINI GEÇTİ


Vergi gelirlerindeki artış yüzdesinin GSYH artış yüzdesine bölünmesi sonucu ortaya çıkan vergi esnekliği [ (∆T / T) / (∆Y / Y) ], milli gelirde yaşanan bir birimlik artışın vergi gelirlerinde hangi oranda bir artış meydana getirdiğini gösterir. Esnekliğin 1'den büyük olması vergi hasılatının milli gelirdeki artıştan daha hızlı arttığını, 1'den küçük olması ise vergi hasılatının milli gelirden daha yavaş arttığını ifade etmektedir.

Son 5 Yılda Vergi Esnekliği

Yıllar

2014

2015

2016

2017

2018

Esneklik Katsayısı

1,21

1,09

1,50

0,86

1,07

Kaynak: www.gib.gov.tr

Esnekliğin 1'den büyük olduğu yıllarda vergi gelirlerinin milli gelirden daha fazla artması söz konusudur. Bu da vergi yükünün özellikle de dolaylı vergilerin artmasından kaynaklanmaktadır.