Veri kümeleri içerisinde bulunan rakam tekrarının makul düzeyini tespit etmek amaçlı kullanılan Benford yasası, son yıllarda muhasebe ve denetim alanında da muhasebe verilerinde ortaya çıkan anormalliklerin saptanmasında yaygın bir şekilde kullanılmaktadır.

Benford Yasası ile ilgili ilk çalışmayı 1881 yılında Simon Newcomb. Newcomb'a göre bu yöntemin temelinde, insanların sayıları rastlantısal olarak üretemeyecekleri varsayımı bulunmaktadır. Kendiliğinden, herhangi bir müdahale bulunmadan ortaya çıkması gereken sayılar Benford yasası ile bulunabilmekte, bu şekilde kendiliğinden oluşan sayılar ile beyan edilen sayılar arasında fark olması halinde ise beyan edilen sayıların hileli bir şekilde oluşturulmuş olabileceği ihtimali meydana gelmektedir.[1] Newcomb, makalesini hazırlarken incelediği logaritma tablolarında fark ettiği bir gözlemden bahsederek, insanların küçük rakamlarla başlayan sayılarla daha çok ilgilendiğini anlatarak bunu aşağıdaki şekilde formülize etmiştir;[2]

Olasılık (sayıların ilk basamağındaki rakam) = Log₁₀ ( 1 + 1 / d ) ; d1 = 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9

O dönemlerde bu teori kullanılması gereken bir alanda kullanılıp test edilmediğinden çok fazla üzerinde durulmamış fakat aradan uzun yıllar geçtikten sonra, aynı kanunu Frank Benford tekrar tespit etmiştir. Benford'un yaptığı çalışmalar, akademik alanda dikkatleri üzerine çekmiştir.

Bu yasanın hilelerin ortaya çıkartılmasında kullanılabileceğini ileri süren kişi ise Mark Nigrini olmuştur.[3] Nigrini'nin tezine göre bu yöntem kullanılarak gerçekleştirilecek olan denetimler daha kolay ve hızlı olabilecek ve arka plandaki istatistik varsayımları çok daha yakından görülebilecektir. Tüm bu yönleriyle Benford Yasası, hileleri ortaya çıkarmada etkili bir yöntem olarak kabul edilmekte olup, vergi denetimlerinin dijitalleştirilmesine ilişkin yapılacak çalışmalarda önemli bir dönüm noktası olarak nitelendirilmektedir.[4]

-------------------------------------

[1] Terzi, Serkan, 'Hile Ve Usulsüzlüklerin Tespitinde Veri Madenciliğinin Kullanımı' Muhasebe ve Finansman Dergisi, 2012, s.51-64.

[2] Türkyener, C. Mustafa, 'Benford Yasası ve Mali Denetimde Kullanımı', Sayıştay Dergisi, 2007 s.111-122.

[3] Taşkan, Taner, 'Finansal Tablolarda Hile-Manipülasyonların Sebepleri Ve Sonuçları Açısından İncelenmesi, Tespiti Ve Bir Uygulama', Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul, İstanbul Arel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2019

[4] Yıldız, Yiğit, 'Dijital Vergi Denetimine Giden Yolda Benford Kanunu', Maliye Dergisi, 2019, s.528-547.