İşletmelerin muhasebe kayıtları resmi kurumlar tarafından incelendiğinde kişisel menfaatler doğrultusunda gerçekleştirilmiş olan bazı usulsüzlüklerle karşılaşılabilmektedir. Bu yazıda incelenecek olan finansal hilelerin gerçekleştirilme şekillerinden biri olan bilanço maskelemesi yöntemi ile usulsüzlüklerin nasıl gerçekleştirildiğine dair fikir sahibi olunulması amaçlanmaktadır.
Bilanço finansal tablo kullanıcılarının, yöneticilerin, kreditörlerin ve tedarikçilerin işletmenin o anki finansal durumunu görebilmeleri açısından önem arz eder. Tabi bu önem bilançoyu ilgili taraflara güzel gösterme güdüsünü beraberinde getirmektedir. Olumlu yönde yapıldığında bilanço makyajlaması olarak da tabir edilen bilanço maskelemesi, bazı muhasebe yöntemlerinin de kullanılarak firmalarda dönemler itibariyle hazırlanan finansal tabloların daha güzel gösterilmesi, firmanın da bu yolla yatırımcılar, kamu otoritesi, paydaşları ve bilhassa da kreditörler nezdinde itibar ve kredibilitesinin artırılması işlemlerini içermektedir.
Kişiler bilanço maskelemesini farklı nedenlerle olumlu veya olumsuz yönde gerçekleştirebilirler. Olumlu yönde maskelemede başlıca amaçlar; daha fazla kredi alabilmek, çok ortaklı şirketlerde ortakları tatmin etmek için fazla kar dağıtmak, işletmenin kamuoyundaki imajını güçlendirmek, borsada hisselerin fiyatlarını arttırmak ve vergi ödeyebilmek şeklinde açıklanabilmektedir.
Olumsuz yönde maskelemenin amaçları ise kar dağıtmamak için, vergi kaçırmak ya da daha az vergi ödemek için ya da hisse senedi fiyatlarını düşürerek spekülasyon yapmak amacıyla (Spekülasyon; gelecekle ilgili beklentiler doğrultusunda fiyat ya da döviz kurundaki değişmelerden bir gelir elde etmek amacıyla yapılan işlemdir.) gerçekleştirilebilmektedir.
Şirketlerin olumlu yöndeki amaçlarını gerçekleştirmek için kullandığı bazı yöntemler şu şekilde gösterilebilmektedir ;
• İşletmenin varlıklarına gerçekte mülkiyeti işletmeye ait olmayan taşınmazların alınması,
• Gider olarak gösterilmesi gereken işlemlerin aktiflere dahil edilmesi,
• Cari dönemde oluşan giderlerin döneminde gösterilmemesi,
• Cari dönemde elde edilmemesine rağmen gelirlerin cari döneme ait gelirleri gibi gösterilmesi,
• Dönemsellik ilkesine aykırı olarak şüpheli alacaklara ilgili dönemde karşılık ayrılmaması,
• Yasal defterlere bazı gider kalemlerinin hiç kaydedilmemesi,
Şirketlerin özellikle de vergisel avantajlar elde etmek amaçlı yaptıkları olumsuz yöndeki bilanço maskelemesinin sebepleri ise şu şekildedir ;
• Vergi ödenmemesini veya noksan ödenmesini sağlamak,
• Kar dağıtılmaması veya daha az kar dağıtılmasını sağlamak,
• Hisselerin borsa değerinin düşürülerek spekülasyon yapılması,
• Ayrılmak isteyen ortaklardan veya ölen ortakların mirasçılarından ortaklık paylarının ucuza alınmasını sağlamak,
• İşletmenin alacakları ile daha avantajlı anlaşmalar yapmak (konkordato anlaşması gibi).
