Bağımsız denetimde bağımsızlık şartları serbest çalışan bir bağımsız denetçinin finansal tablolar hakkında denetim sonrası hazırladığı raporda verdiği güvence hizmetinin kalitesi ve güvenilirliği açısından önemlidir.
Denetim raporunun kullanım ve dağıtım konusunda bir sınırlama ve belirli şartların yerine getirilmesi belirtilirken, denetim sözleşmeleri bazı durumlarda, bağımsızlık şartları bazı farklılıklar gerektirmektedir. Ancak yasalarda ya da düzenleyici kuruluşlar tarafından denetim yaptırması zorunlu olan işletmelere ait finansal tabloların denetiminde denetimi durumunda, bağımsızlık yaklaşımında değişikliğe kabul edilmez ve hiçbir koşulda izin verilmez.
Bağımsız denetim kamu çıkarı gözetilerek gerçekleştirilen bir mesleki faaliyettir. Bu nedenle denetim sürecinde aranan bağımsızlık kuralına göre bağımsız denetim ekibinin üyelerinin, denetim firmalarının ve varsa network üyesi denetim firmalarından bağımsız olmasını gerektirir.
Bağımsız denetimde bağımsızlık anlayışı genel olarak iki şekilde gerçekleşir: 'Düşüncede bağımsızlık' ve 'görünümde bağımsızlık'.
a) Düşüncede Bağımsızlık: Denetim raporunda yer alacak olan meslekiyargıyı tehlikeye düşürecek etkilerden etkilenmeden bir sonuç açıklamaya olanak veren zihin durumudur ki böylece denetim ekibi üyesinin dürüstlükle hareket etmesine ve tarafsızlık ile mesleki şüphecilik kullanmasına olanak verir.
b) Görünümde Bağımsızlık: Önlemler de dahil olmak üzere ilgili her türlü enformasyon konusunda bilgi sahibi olan ve makul bir üçüncü kişinin; bir firmanın veya denetim ekibi üyesinin dürüstlüğüne, tarafsızlığına ve mesleki şüpheciliğe gölge düştüğü sonucunda haklı olarak ulaşmasına yol açacak kadar aşikar olan olgu ve koşullardan kaçınma.
Bağımsızlığın sağlanabilmesi için şunların gerçekleşmesi gerekir:
a- Bağımsızlık tehditlerini belirlemek,
b- Belirlenen tehditlerin önemini değerlendirmek,
c- Söz konusu olacak tehditleri ortadan kaldırmak ya da kabul edilebilir bir seviyeye düşürmek gerektiğinde önlemler uygulamak.
Bağımsız denetçi, uygun önlemlerin olmadığını ya da tehditleri ortadan kaldırmak ya da kabul edilebilir bir seviyeye indirmek için uygulanamadığını belirlerse tehdidi oluşturan durumlar ya da ilişkileri ortadan kaldırmalı ya da denetim sözleşmesini iptal ya da reddetmelidir.
Çeşitli farklı koşul veya bu koşulların bileşimi bağımsızlık tehdidinin belirlenmesiyle ile ilgili olabilir. Bağımsızlık tehditleri yaratan tüm durumları tanımlamak ve uygun faaliyetlerini belirlemek imkansızdır.
Bir denetim firması, bir müşteriyi kabul etme ya da devam etme ya da belli bir kişinin denetim ekibinin üyesi olmasına kararı verirken, bağımsızlığa yönelik tehditleri belirleyecek ve değerlendirecektir. Eğer tehditler kabul edilebilir bir düzeyde değilse ve bir müşteriyi kabul etme ya da belli bir kişinin denetim ekibinin üyesi olmasına kararı verirken, denetim firması, tehditleri ortadan kaldırma ya da kabul edilebilir bir düzeye indirmek için önlemlerin olup olmadığını değerlendirecektir. Eğer karar, mevcut bir müşteri ile devam edip etmeme hakkında ise, denetim firması, mevcut önlemlerin tehditleri ortadan kaldırma ya da kabul edilebilir bir düzeye indirmek için etkili olmaya devam edip edemeyeceğini ya da başka önlemler almaya ihtiyaç duyulup duyulmayacağını ya da müşteri ile artık iş yapmama durumunu belirleyecektir.
Bağımsızlık yaklaşımında ta temel kural, denetim firması içindeki kişilerin bağımsızlıkla ilgili eylemler için özel sorumluluklarını tanımlamaktadır. Çünkü sorumluluk bir firmanın büyüklüğüne, yapısına, organizasyonuna bağlı olarak değişir. Bu durum denetim firmasının kalite kontrol prosedürleri kapsamında aranan ve sorgulanan temel ilkelerden biridir.
