Aktife kayıtlı taşınmazların yeniden değerlemeye tabi tutulması

Aktife kayıtlı taşınmazlar ile amortismana tabi diğer iktisadi kıymetlerin yeniden değerlemeye tabi tutulması

7326 sayılı 'Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılması ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına İlişkin Kanun' 9 Haziran 2021 tarihli Resmî Gazete' de yayımlandı. Söz konusu Kanun'un 11. maddesiyle Vergi Usul Kanunu'nun geçici 31. maddesine eklenen yeni bir fıkra hükmü ile aktife kayıtlı taşınmazlar ile amortismana tabi diğer iktisadi kıymetlerin yeniden değerlemeye tabi tutulmasına ilişkin düzenleme yapılmıştır. Bu düzenlemenin detayları kısaca açıklanmaya çalışılmıştır.

Tam mükellefiyete tabi ve bilanço esasına göre defter tutan gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri 9 Haziran 2021 tarihi itibarıyla aktiflerine kayıtlı bulunan taşınmazları ile amortismana tabi diğer iktisadi kıymetlerini (sat-kirala-geri al işlemine veya kira sertifikası ihracına konu edilen taşınmaz ve iktisadi kıymetler hariç) 31 Aralık 2021 tarihine kadar yeniden değerleyebileceklerdir.(Finans ve bankacılık sektöründe faaliyet gösterenler, sigorta ve reasürans şirketleri, emeklilik şirketleri ve emeklilik yatırım fonları, münhasıran sürekli olarak işlenmiş altın, gümüş alım-satımı ve imali ile iştigal eden mükellefler ile kendilerine kayıtlarını Türk para birimi dışında başka bir para birimiyle tutmalarına izin verilenler (VUK md. 215)hariç)

Yeniden değerlemede, taşınmazlar ve amortismana tabi diğer iktisadi kıymetler ile bunlara ait amortismanların, 9 Haziran 2021 tarihi itibarıyla yasal defter kayıtlarında yer alan değerleri baz alınır. Amortismana tabi taşınmazlar ile diğer iktisadi kıymetler için amortismanın herhangi bir yılda yapılmamış olması durumunda yeniden değerlemeye esas alınacak tutar bu amortismanlar tam olarak yapılmış varsayılarak belirlenir.

Taşınmazlar ile amortismana tabi diğer iktisadi kıymetlerin yukarıda anlatılan şekilde tespit edilen değerleri ve bunlara ilişkin amortismanları, yeniden değerleme oranı ile çarpılması suretiyle yeniden değerleme sonrası değerleri bulunur.

Yapılacak değerlemede esas alınacak yeniden değerleme oranı olarak enflasyon düzeltmesine tabi tutulan;

- En son bilançoda yer alan taşınmazlar ile amortismana tabi diğer iktisadi kıymetler ve bunların amortismanları için, 2021/Mayıs ayına ilişkin Yİ-ÜFE değerinin (666,79), söz konusu bilançonun ait olduğu tarihi takip eden aya ilişkin Yİ-ÜFE değerine bölünmesi ile bulunan oran,

- En son bilanço tarihinden sonra iktisap edilen taşınmazlar ve amortismana tabi diğer iktisadi kıymetler ile bunların amortismanları için, 2021/Mayıs ayına ilişkin Yİ-ÜFE değerinin (666,79), söz konusu kıymetlerin iktisap edildiği ayı izleyen aya ilişkin Yİ-ÜFE değerine bölünmesi ile bulunan oran,

VUK'un geçici 31. maddesi kapsamında daha önce yeniden değerlemeye tabi tutulan taşınmazlar için yapılacak değerlemede ise 2021/Mayıs ayına ilişkin Yİ-ÜFE değerinin (666,79), 2018 yılı Mayıs ayına ilişkin Yİ-ÜFE değerine (354,85) bölünmesi ile bulunan oran, dikkate alınacaktır.

Yeniden değerleme neticesinde taşınmazlar ile amortismana tabi diğer iktisadi kıymetlerin değerinde meydana gelecek değer artışı, yeniden değerlemeye tabi tutulan bu kıymetlerin her birine isabet eden değer artışları ayrıntılı olarak gösterilecek şekilde, bilançonun pasifinde özel bir fon hesabında gösterilir.

Değer artışı, taşınmazlar ile amortismana tabi diğer iktisadi kıymetlerin yeniden değerleme sonrası ve yeniden değerleme öncesi net bilanço aktif değerleri arasındaki farktır. Net bilanço aktif değeri, söz konusu kıymetlerin bilançonun aktifinde yazılı değerlerinden, pasifte yazılı amortismanların çıkarılması suretiyle bulunan değerdir.

Taşınmazlarını ve amortismana tabi diğer iktisadi kıymetlerini bahsi geçen kanun kapsamında yeniden değerlemeye tabi tutan mükellefler bu kıymetlerini, yapılan yeniden değerleme sonrasında bulunan değerleri üzerinden amortisman ayırmaya devam edeceklerdir.

Yapılan yeniden değerleme sonucunda pasifte özel bir fon hesabında gösterilen değer artışı tutarı üzerinden %2 oranında vergi hesaplanması gerekmektedir.

Hesaplanan bu vergi, yeniden değerleme işleminin yapıldığı tarihi izleyen ayın sonuna kadar bir beyanname ile gelir veya kurumlar vergisi yönünden bağlı olunan vergi dairesine beyan edilecek ve ilk taksiti beyanname verme süresi içinde, izleyen taksitler beyanname verme süresini takip eden 2. ve 4. ayda olmak üzere üç eşit taksitte ödenecektir.

Bu kanun kapsamında yeniden değerleme işlemi sonucunda ortaya çıkan ve ödenen vergi; gelir ve kurumlar vergisinden mahsup edilmez, gelir ve kurumlar vergisi matrahının tespitinde gider olarak kabul edilmez.

Beyanın zamanında yapılmaması ya da tahakkuk eden verginin süresinde ödenmemesi halinde bu madde hükümlerinden faydalanılamaz.

Pasifte özel bir fon hesabında gösterilen değer artışı tutarının sermayeye ilave edilmesi dışında herhangi bir şekilde başka bir hesaba nakledilen veya işletmeden çekilen kısmı, bu işlemin yapıldığı dönem kazancı ile ilişkilendirilmeksizin bu dönemde gelir veya kurumlar vergisine tabi tutulur.

Yeniden değerlemeye tabi tutulan taşınmazlar ile amortismana tabi diğer iktisadi kıymetlerin elden çıkarılması halinde, pasifte özel bir fon hesabında gösterilen değer artışları, kazancın tespitinde dikkate alınmayacaktır.

Yeniden değerlemeye tabi tutulan taşınmazlar ile amortismana tabi diğer iktisadi kıymetlerin elden çıkarılmasından önce VUK'un mükerrer 298. maddesi uyarınca enflasyon düzeltmesi yapılmasına ilişkin şartların oluşması halinde, bu madde gereğince oluşan değer artışı fonu öz sermayeden düşülmek suretiyle mezkûr madde uyarınca enflasyon düzeltmesi yapılır. (1)