0
5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu'nun 4. maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında çalıştırılan sigortalıların, prime esas kazançları bahsi geçen kanunun 80. maddesinin birinci fıkrası ve İşveren Uygulama Tebliğinde yapılan açıklamalara göre hesaplanacaktır.
Kanunun 80. maddesinin birinci fıkrasında, Kanun'un 4. maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamındaki sigortalıların, prime esas kazançları;
- Hak edilen ücretler,
- Prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeşit istihkaktan o ay içinde yapılan ödemeler ve işverenler tarafından sigortalılar için özel sağlık sigortaları ve bireysel emeklilik sistemine ödenen tutarlar,
- İdare veya yargı mercilerince verilen karar gereğince yukarıda belirtilen kazançlar niteliğinde olmak üzere sigortalılara o ay içinde yapılan ödemeler
esas alınarak bulunan brüt tutar toplamı olacaktır.
Ücretler hak edildikleri aya mal edilmek suretiyle prime tabi tutulurlar. Ücret dışındaki ödemeler ise öncelikle ödendiği ayın kazancına dahil edilir ve ücret dışındaki bu ödemelerin yapıldığı ayda üst sınırın aşılması nedeniyle prime tabi tutulamayan kısmı, ödemenin yapıldığı ayı takip eden aydan başlanarak iki ayı geçmemek üzere üst sınırın altında kalan sonraki ayların prime esas kazançlarına ilave edilir.[1]
Bu konuda önemli husus, ücret ödemelerinin üst sınırı aşması durumunda devir söz konusu olmamakta; ancak üst sınırın prim ve ikramiye gibi ücret dışındaki ödemelerden kaynaklanması durumunda üst sınırı aşan kısım sonraki aya devretmektedir. Ne var ki, bu devir de takip eden aydan başlanarak iki ayı geçmemek üzere olabilmektedir. Bu doğrultuda, fazla çalışma ücreti, fazla mesai ücreti, hafta tatili ücreti, ulusal bayram-genel tatil ücreti, yıllık izin ücreti gibi ödemeler de normal ücret gibi değerlendirilmekte ve bu neviden ödemeler için de söz konusu olmamaktadır. Ancak, nakit ödenen kira yardımı, satış primi, işverence ödenen ikramiyeler gibi ücret dışı ödemeler devir matrahına dahil edilmektedir. Devir matrah, ödemenin yapıldığı ayı takip eden aydan başlanarak iki ayı geçmemek üzere takip edilmekte ve prime esas kazanç üst sınırı dikkate alınmaktadır.
Sigorta primine esas kazanca tabi tutulmayan ödemeler ise; ayni yardımlar, ölüm, doğum ve evlenme yardımları, görev yollukları, seyyar görev tazminatı, kıdem tazminatı, iş sonu tazminatı veya kıdem tazminatı mahiyetindeki toplu ödeme, keşif ücreti, ihbar ve kasa tazminatları ile Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından tutarları yıllar itibarıyla belirlenen yemek, çocuk ve aile zamları, işverenler tarafından sigortalılar için özel sağlık sigortalarına ve bireysel emeklilik sistemine ödenen ve aylık toplamı asgari ücretin %30'unu geçmeyen özel sağlık sigortası primi ve bireysel emeklilik katkı payları tutarlarıdır. [2]
Bunlara ilaveten sosyal güvenlik kurumu 2016/12 sayılı Genelge ile, 01 Haziran 2016 tarihinden sonra işverenler tarafından sigortalılara bayram, yılbaşı, 25 inci, 30 uncu veya 50 inci hizmet yılı gibi nedenlerle verilen altınların bedellerinin de sigorta primine esas kazanç kabul edilerek sigorta primine tabi tutulması gerektiği görüşüne varmıştır. Altın tutarlarının ücret ödeme bordolarına yansıtılmış olan bedeller üzerinden ilgili ayda sigorta primine esas kazanç tutarına dahil edilmesi gerekmektedir. İşverenler tarafından sigortalılara altın verildiğinin tespit edilmesi ancak ödeme bordrosunda bu altınların gösterilmediği durumlarda altının verildiği ayın son günündeki Merkez Bankası satış fiyatı üzerinden hesaplanacak miktarının sigorta primine esas kazanç tutarına dahil edilmesi gerekmektedir.
Aşağıda özet tabloya yer verilmiştir:
Şekil: Çoşkun Bilgin, 'Sigorta Primine Esas Kazanç (SPEK) Belirlenirken Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar', Ankara: Yaklaşım Yayınları, Nisan 2015,Sayı:268.
[1] Muhammed Enis Okuyan, '4/a Kapsamında Çalışan Sigortalıların Prime Esas Kazancının Hesaplanması', E-Yaklaşım, Temmuz 2016, Sayı:283, s.1.
[2] Çoşkun Bilgin, 'Sigorta Primine Esas Kazanç (SPEK) Belirlenirken Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar', Ankara: Yaklaşım Yayınları, Nisan 2015,Sayı:268, s.2
