Kamu İhale Yasasına göre ihaleye girişte ve istihkak alınmasında vergi ve sigorta borcu

Kamu İhale Yasasına göre ihaleye girişte ve istihkak alınması sırasında vergi ve sigorta borcu sorgulaması

4734 sayılı Kamu İhale Kanunu hükümlerine göre, ihaleye katılacak olan isteklilerde vergi ve sigorta borcunun bulunmaması prensip olarak kabul edilmiştir. İhaleye katılıp daha sonra istihkak ödemesi sırasında yine vergi borcunun bulunmaması gerekecektir. 4734 sayılı Kamu İhale Kanunun 10. maddesine göre ihaleye iştirak sırasında 5.000,00 TL'ye kadar olan borçlar dikkate alınmamaktadır. Diğer yandan, kesinleşmiş vergi borçlarında istihkak ödemesi sırasında ise, 1.000,00 TL'lik borç limiti bulunmaktadır. Ödemeyi yapacak olan sayman ödeme sırasında vergi borcunun 1.000,00 TL'yi geçip geçmediği konusunda müteahhidin bağlı bulunduğu vergi dairesinden yazı isteyecektir.(1) İhaleye katılacak olan isteklilerin 5.000,00 TL'nin altında kalan veya üzerinde olan kesinleşmiş vergi borçları tecil edildiği takdirde ihaleye katılabileceklerdir. Öte yandan, şirketlerin kesinleşmiş vergi borcu nedeniyle gerçek kişi ortakların, ya da ortakların vergi borçları nedeniyle şirketlerin ihaleye katılmasında herhangi bir yasal engel bulunmamaktadır.

Bilindiği üzere, 2008 yılından itibaren 5812 sayılı kanun ile 4734 sayılı Kamu İhale Kanununda önemli değişiklikler gerçekleşmiştir.(2) Bu değişikler doğrultusunda Kamu İhale Genel Tebliğinde de değişiklikler yapılması zorunlu hale gelmiştir. Çalışmamızın izleyen bölümlerinde devlet ihalelerine katılacak istekliler açısından, başvuru sırasından vergi ve sigorta borcu olup olmadığı varsa hangi miktara kadar ihaleye katılabilecekleri tartışılacaktır. Esasen, vergi borcu olup, bu borcu 6183 sayılı kanunun 48. maddesine göre tecil ve taksitlendirme yapan istekliler böylece ilgili vergi dairesine 'vadesi borcu bulunmamaktadır' şeklinde yazı alarak ihaleye katılabilirler. 6183 sayılı kanunun 48. maddesine göre amme borcunun tecil ve taksitlendirilmesi bir anlamda bu borcun yapılandırıldığı anlamına geleceğinden dolayı borcun yapılandırılması durumunda istekliler ihaleye katılabilir. İhale sonucunda yaptıkları hak edişlere göre de ödeme sırasında vergi borcunu bugünkü koşullarda 5.000 TL'yi geçmemesi halinde bu istihkaklarını tahsil edebilirler.

Kamu ihalelerine katılma hususunda istekliler açısından önemli bir husus 'isteklinin vergi borcu olmaması'dır. Diğer yandan, aynı kural SGK borçları açısından da muteberdir. İstihkak ödenmesi sırasında eğer 5.000 TL borç yeni tahakkuk etmiş ise, bu durumda bu ödeme vergi dairesine ihale makamı tarafından banka yoluyla havale olunacaktır. Vergi borcunun mahsubu sonucunda bakiye istihkak tutarı ise müteahhide ödenecektir.

4734 Sayılı Kamu İhale Kanunu'nun 'İhaleye Katılımda Yeterlilik Kuralları' başlıklı 10. maddesinin dördüncü fıkrasında ihale dışı bırakılacak istekliler 10 bent halinde sıralanmıştır:

'Aşağıda belirtilen durumlardaki istekliler ihale dışı bırakılır:

1. İflas eden, tasfiye halinde olan, işleri mahkeme tarafından yürütülen, konkordato ilan eden, işlerini askıya alan veya kendi ülkesindeki mevzuat hükümlerine göre benzer bir durumda olan.
2. İflası ilan edilen, zorunlu tasfiye kararı verilen, alacaklılara karşı borçlarından dolayı mahkeme idaresi altında bulunan veya kendi ülkesindeki mevzuat hükümlerine göre benzer bir durumda olan.
3. Türkiye'nin veya kendi ülkesinin mevzuat hükümleri uyarınca kesinleşmiş sosyal güvenlik prim borcu olan.
4. Türkiye'nin veya kendi ülkesinin mevzuat hükümleri uyarınca kesinleşmiş vergi borcu olan.
5. İhale tarihinden önceki beş yıl içinde, mesleki faaliyetlerinden dolayı yargı kararıyla hüküm giyen.
6. İhale tarihinden önceki beş yıl içinde, ihaleyi yapan idareye yaptığı işler sırasında iş veya meslek ahlakına aykırı faaliyetlerde bulunduğu bu idare tarafından ispat edilen.
7. İhale tarihi itibariyle, mevzuatı gereği kayıtlı olduğu oda tarafından mesleki faaliyetten men edilmiş olan.
8. Bu maddede belirtilen bilgi ve belgeleri vermeyen veya yanıltıcı bilgi ve/veya sahte belge verdiği tespit edilen.
9. 11. maddeye göre ihaleye katılamayacağı belirtildiği halde ihaleye katılan.
10. 17. maddede belirtilen yasak fiil veya davranışlarda bulundukları tespit edilen.'

Madde metninden anlaşılacağı üzere yerli istekliler açısından Türkiye'de; eşik değerler üzerindeki ihalelere(3) katılabilecek yabancı istekliler açısından da kendi ülke mevzuatları açısından kesinleşmiş vergi borcu olan istekliler ihale dışı bırakılacaklardır. Ayrıca Kamu İhale Kurumu aynı maddede Gelir İdaresi Başkanlığı'nın uygun görüşünü alarak vergi borcu kapsamına girecek vergileri; tür ve tutar itibariyle belirlemeye yetkili kılınmıştır. KDV borçları tecil ve taksitlendirme dışında tutulmuştur. Böyle bir borcun olması halinde bunların ödenmesi gerekecektir. Gelir, kurum, stopaj gibi borçlar 6183 sayılı yasanının 48. maddesine göre tecil ve taksitlendirilmesi olanak dahilindedir.

Diğer yandan, Kamu İhale Genel Tebliği'ndeki açıklamalar doğrultusunda; yıllık gelir, yıllık kurumlar, katma değer, özel tüketim, özel iletişim ve banka ve sigorta muameleleri vergileri, gelir ve kurumlar vergisine ilişkin tevkifatlar ve geçici vergiye ilişkin vergi asılları ile bu vergi türlerine ait vergi ziyaı cezaları, gecikme zam ve faizleri bağlamında toplam 5.000 TL'yi aşan tutarlardaki borçlar vergi borcu olarak kabul edilecektir.

• Bu düzenleme ile eski Kamu İhale Genel Tebliği'ndeki toplam 1.000 TL'yi aşan vergi borcu düzenlemesinden daha yüksek miktarda bir meblağ olan 5.000 TL'yi aşan miktar 22.08.2009 tarihinden itibaren vergi borcu olarak kabul edilecektir.
  
• Tebliğ'de sayılan vergi türlerine ilişkin sorgulamalar vergi borcu kapsamında değerlendirilmelidir. Buna göre Tebliğ'de sayılmayan motorlu taşıtlar vergisine ilişkin isteklinin ihale tarihi itibariyle borçluluk durumu kamu ihalelerine katılmaya engel değildir. Nitekim Kamu İhale Kurulu'nun bu hususa ilişkin olarak kararları bulunmaktadır.(4)

Ayrıca, Kamu İhale Genel Tebliği'nde kesinleşmiş vergi borcu kapsamı da açıklanmıştır. Bu düzenlemeler doğrultusunda, isteklinin;

1. Beyan üzerine alınan veya maktu olarak belirlenip ödemesi belirli tarihlerde yapılan vergilerde ödeme vadesi geçmiş olup ödeme yapılmamış ise kesinleşmiş vergi borcu olduğu kabul edilmektedir. Örneğin, 31 Mart tarihinde ödenmesi gerekli gelir vergisi 1. taksidi bu tarihte ödenmediği takdirde 1 Nisandan itibaren muacceliyet kesbetmiş olacaktır. Mükellefin eğer herhangi bir mahsup talebi yoksa ve bu miktar 5.000 TL'yi geçiyor ise bu istekli bu borcunu ödeyerek ihaleye katılabilir.
   
2. Vergi borcunun 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümleri çerçevesinde cebren tahsili yolunda tesis edilen işlemlere karşı dava açılması halinde, bu dava sürecinde veya sonucunda takip ve tahsili durduracak geçici veya nihai bir karar bulunmadığı durumlarda kesinleşmiş vergi borcu olduğu kabul edilmektedir. Zaten, ödeme emrine karşı 6183 sayılı kanunun 58. maddesine göre dava açılmış ise, vergi mahkemesi tarafından yürütmenin durdurulmasına ilişkin bir kararda verilmemiş ise bu borç ödenebilir hale gelmiş sayılır. Bu borcun ödenmesi halinde ancak ihaleye iştirak olunabilir.
   
3. Resen, ikmalen veya idarece yapılan tarhiyatlara karşı vergi yargısında dava açılmışsa bu dava üzerine tahsil edilebilir hale gelmiş ve süresinde ödenmemiş alacak bulunmadığı sürece kesinleşmiş vergi borcu olmadığı kabul edilecektir. Burada vergi ve ceza ihbarnamesi ile tarhiyat yapıldığı için vergi mahkemesi kararı üzerine düzenlenecek vergi dairesinin 2 nolu ihbarnamesi ile bu alacağın kesinleştirilmesi zorunludur. Aksi takdirde mükellefin bu konuyla ilgili kesinleşmiş vergi borcu olduğu kabul edilmez.
   
4. Resen, ikmalen veya idarece yapılan tarhiyatlara karşı dava açma süresi geçirilmediği sürece, kesinleşmiş vergi borcu olmadığı kabul edilecektir.
   
5. Vadesi geçtiği halde ödenmemiş ancak vergi idaresi tarafından taksitlendirilmiş veya tecil edilmiş vergi borçlarının, vadesindeki ödemeler aksatılmadığı sürece, kesinleşmiş vergi borcu olmadığı kabul edilecektir. Bu konuda vergi dairesine mahsup talebi olan mükellefler yönünden de yukarıdaki sayılan kurallar geçerlidir.

-----------

(1) Gelir İdaresi Başkanlığı yazısı 15/8/2007 gün ve 341/72730-31.