Çalışanlara verilen temettü ikramiyeleri

Çalışanlara sene sonunda ortaya çıkan kar üzerinden belli nispetlerde ikramiye verilmesi günümüz şirketlerinin başvurduğu performans ödüllendirmesidir. Söz konusubu ödeme 'Temettü İkramiyesi' olarak sınıflandırılmaktadır. Personele verilen temettü ikramiyesinin ödenmesi yönetim kurulunun teklif ve genel kurulun onayı ile gerçekleşmektedir.

Danıştay kararlarında gerek Maliye Bakanlığı'nın olay bazındaverdiği özelgelerde ve 1 seri no' lu Kurumlar Vergisi Genel Tebliğindeki açıklamalarında,gerekse yazılı olarak ortaya çıkan görüşlerin tamamında temettü ikramiyesinin hangiyılın karından ayrılıyorsa o yılın gideri olarak kabul edilmesi gerektiği yönündedir.

1 seri no' lu Kurumlar Vergisi Genel Tebliğ' nde'kurum personeline ödenen temettü ikramiyeleri Gelir Vergisi Kanunu'nun 61'incimaddesine göre ücret sayıldığından bu ödemeler kurum kazancının tespitinde ücretgideri olarak dikkate alınmaya devam edilecektir. Söz konusu temettü ikramiyelerinin bilanço günü itibariyle ödenecek toplam tutarı kesinleştiğinden, çalışanlara o yılailişkin kurumlar vergisi beyannamesinin verilme süresinin sonuna kadar ödenecektemettü ikramiyeleri, ilgili olduğu yılın kazancının tespitinde gider olarak dikkate alınabilecektir. Ücret niteliğindeki buödemelerin nakden veya hesaben yapıldığı dönemde vergi kesintisine tabi tutulmasıgerekeceği tabii dir.' şeklinde belirtilmiştir. Ayrıca söz konusu tebliğin yayımlanmasından önce de Maliye Bakanlığı olay bazında verdiği özelgelerde bu temettü ikramiyelerinin ayrıldıkları yılın karından indirim konusu yapılabilmelerini nakdenveya hesaben ödeme şartına bağlamıştır.

Öte yandan, kurumların hesap dönemi sonunda tahakkuk eden safi kazançlarından muhtelif nispetler dahilinde, memur ve müstahdemlerine temettü ikramiyesiolarak veya aynı mahiyete olup başka bir nam altında tevzi edilen meblağlar, GelirVergisi Kanunu'nun değişik 61. maddesinde ücret olarak sayılmış bulunmaktadır. Temettü ikramiyelerinin kurumlar vergisi beyannamesinin verileceği sürenin (Nisan ayı) sonuna kadar şirket yetkili organının dağıtım kararı uyarınca, nakdenveya hesaben ödenmesi halinde, ödenen bu ücretlerin, Gelir Vergisi Kanunu'nun 40.maddesinin 1 numaralı bendi hükmü uyarınca hangi yılın kazancından ayrılmış iseo yıla ait kurumlar vergisi matrahının tespitinde gider olarak hasılattan indirilmesimümkündür.'Maliye Bakanlığı söz konusu temettü ikramiyelerinin gideryazılmasını beyanname verme süresine kadar nakden veya hesaben ödenmesi şartına bağlamıştır. Bu noktada nakden ödemeden kasıt açıktır. Hesaben ödeme kavramıda GVK' nın 96'ıncı maddesinde düzenlenmiştir. Buna göre hesaben ödeme deyimivergi tevkifatına tabi kazanç ve iratları ödeyenleri istihkak sahiplerine karşı borçludurumda gösteren her türlü kayıt ve işlemleri ifade eder.

Hesaben ödemenin mevcudiyet için karşı taraf alacaklı duruma getiren kayıtların yapılması gerekmektedir. Bahis konusu temettü ikramiyelerinin personeli alacaklıduruma getirecek şekilde muhasebe kayıtlarına intikali esnasında hesaben ödemenin yapıldığı kabul edilir. Ancak personeli alacaklı duruma getirmeksizin yapılan giderkayıtları ile hesaben ödemenin gerçekleşmiş sayılmayacağı açıktır ki, bu noktada daMaliye Bakanlığı tarafından anılan temettü ikramiyelerinin gider yazılması için aranan şart gerçekleşmemiş olacaktır.

Karşılık ayrılmak suretiyleyapılantemettü ödemelerinin gider yazılabileceği ve karşılık ayırma işleminin de hesabenödeme kavramına girdiği için gelir vergisi kesintisi yapılması gerektiği muhtelif özelgelerde belirtilmiştir.

Temettü ikramiyeleri hangi yıl kazancından ayrılıyorsa o yılın kazancından indirim konusu yapılması gerekmektedir. Maliye Bakanlığı bu ikramiyelerinvermiş olduğu özelgede karşılık ayrılarakta gider yazılabileceğini ve bu karşılık ayırmanın hesaben ödeme sayılarak üzerinden gelir vergisi kesintisi yapılması gerektiğinibelirtmiştir.Temettü ödemesi yönetim kurulunun önerisi vegenel kurulun kabulü şeklinde olmaktadır. Türk Ticaret Kanunu'nun 409'uncu maddesi gereğince genel kurulun olağan olarak hesap döneminin bitimini takip eden üçay içinde ve yılda en az bir defa toplanması gerekmektedir. Kurumlar Vergisi beyannamesi ise hesap bitimini takip eden dördüncü ayın içinde verilmesi gerekmektedir.

Bu sebeple beyanname vermeden önce anılan giderin yapılıp yapılmayacağı kesinleşmiş olacaktır. Yönetim kurulu yılın kapanmasından sonra söz konusu yıl içinpersonele verilmesi düşünülen temettü ikramiyesinin brüt tutarını belirleyerek bututarın genel kurula sunulmasını karar altına almalı, kararda temettü ikramiyesininilgili olduğu yıl (hangi yıldan ayrılacağı) açık bir şekilde belirtilmelidir. Temettü ikramiyesi nedeniyle karşılık ayrılabilir. Maliye Bakanlığı bu karşılık ayırmayı hesaben ödeme olarak kabul ettiği için 'beyanname verme süresince nakden ve hesaben ödeme şart yerine gelmiş olacak ve söz konusu ödemeler gider olarak dikkate alınacaktır.Karşılık ayrılmamış ise yönetim kurulu, genel kuruldan sonra hızlı bir şekilde bu dağıtım işini yapmalı ve ilgili personeli yapılacak muhasebe kayıtları ile alacaklandırılaraken azından hesaben ödemeyi, mümkünse nakden ödemeyi Nisan ayı sonuna kadargerçekleştirmelidir. Bu ödeme nedeniyle ortaya çıkan gelir vergisi kesintisini Mayısayının 20'sine kadar verilecek muhtasar beyanname ile bildirmelidir. Gelir Vergisikesintisinin yapılmasında ödemenin yapıldığı yıldaki vergi tarifesinin esas alınmalıdır. Eğertemettü ikramiyesi için karşılık ayrılmamışsa bu tutar beyanname üzerinden indirimkonusu yapılacaktır.(1)