[email protected]
''Bu hafta yaşananları terapistime anlatmak için sabırsızlanıyorum''
Yukarıdaki nüktedan tweet, Reddit isimli sosyal haber ve forum sitesinin resmi Twitter hesabından atıldı. Arkadaşımızın terapistine anlatacağı şeyler arasında, Reddit üzerinden örgütlenen bir grup insanın hisse senedi alarak borsadaki büyük yatırım fonlarını yaklaşık 5 milyar dolar zarara uğratmaları var.
Peki nasıl oldu da internet üzerinden konuşan bir grup insanın planıyla filizlenen eylem neo-liberal kapitalist sistemin kırılganlığını gözler önüne serdi? Öyle ki, ''sermayenin görünmez eli''ni her şeyin üzerinde tutan risk yatırım fonları, çok korktukları ''devlet müdahalesi'' için feryat figan yardım istemeye başladılar.
Gamestop şirketi, 1987 yılından beri faaliyetlerini sürdüren bir oyun şirketi. Oyunların fiziksel kopyalarını satarak 37 yıldır piyasada bulunan şirket, değişen oyun satın alma alışkanlıkları ve pandemi nedeniyle oldukça zor bir yıl geçirdi. 500'e yakın mağazasını kapatan şirketin borsa hisse değeri, 2020'nin son aylarında 4 doların altına düşmüştü. Yalnızca birkaç hafta içinde eşi benzeri görülmemiş şekilde, önce 20, ardından 50, 100, 150 ve 320 dolara dek yükselen bir tablo çizdi. Peki bu nasıl oldu? Twitter kullanıcısı @10saatgeriden durumu güzelce özetlemiş;
''Yatırım fonları - adına short stock - denilen bir yöntemle borsa değeri düşük olan (ve daha da düşeceğini öngördüğü - mesela nokia, blackberry) şirketlerin hisselerini hisse sahiplerinden ödünç alıyor (gerçekten ödünç alıyor).
Ödünç aldığı hisseyi birimi mesela 15 dolardan satıyor. Hesapta birim hisse 5 dolara düşecek, Yatırım fonu 15'e sattığını 5'e geri alacak ve 10 dolar da cebinde kalacak. Sürekli uygulanan ve aslında çok da 'ahlaklı' olmayan bir yöntem. Ama işte şu anda olan olay çok farklı.
Melvin Capital adlı bir yatırım fonu, hisse değeri 16-17 dolar olan GameStop adlı şirketin hisselerinden bu 'short stock' yöntemiyle para kazanmaya çalışırken, Reddit'te sıradan insanlardan oluşan bir grup bunu fark edince işler karışıyor.
Reddit'te örgütlenen grup bu hisseleri satın alıp fiyatı yükseltmeye başlıyor. Grup genişledikçe hisse değeri artıyor, ve Elon Musk da bu gruba Twitter'dan destek olunca değeri birkaç gün önce 16-17 dolar olan hisse şu anda 347 dolardan satıyor. Bu neden önemli?
Melvin yatırım fonu, über-zenginlerin oluşturduğu 12.5 milyarlık bir fonken, son birkaç günde 5 milyar dolar kaybedip iflas açıkladı. Bu ilk defa oluyor. Borsa zenginlerin 'oyun oynadığı' bir sistemken sıradan insanlar örgütlenip bu oyunu kendi lehlerine bozuyorlar. Bir ilk yani...
İnsanlar bu hisselerden kazandıkları paraları da genellikle yardım derneklerine bağışlıyorlar. Kimisi köpeğini ameliyat ettiriyor kimisi de annesinin evini tamir ettiriyor. E tabi kimisi de cebe atıyor.
Yatırım sahipleri bu durumdan çok rahatsız oluyorlar. Ana akım medyada Reddit ahalisi için karalama kampanyası başlatıyorlar. Ve işin en ironiği, normalde ''serbest piyasa'' diye zırvalayan zenginler şimdi devleti müdahaleye çağırıyorlar.
Ama tabi öyle bir dünya yok. Siz yaparken iyi, sıradan vatandaş yapınca kötü. Yok ya. Ayrıca bu ''direniş'' GameStop dışında başka şirketlere de yayılmış durumda. Mesela AMC adlı sinema şirketi. Heyecan dorukta yani. İzliyoruz.
Melvin niye batıyor peki? Çünkü sattığı hisseler aslında onun değil - hepsi ödünç. Hisseleri geri almak zorunda ama fiyatı inanılmaz derecede yükseldiği için alamıyor. Dolayısıyla sahibine geri veremiyor.
İnsanların hisse alım-satım için kullandıkları uygulamalara (Robinhood vs) kısıtlamalar geldi. Ayrıca, Blackberry, Nokia, AMC, GameStop ve benzeri hisselerin alışverişi donduruldu. Wall Street serbest piyasanın ruhuna aykırı işler yapıyor, bakalım.
Short squeeze (SS) nedir? SS, hisse fiyatlarının (geçtiğimiz günlerde olduğu gibi) bir anda yükselmesiyle, hisseleri ilk etapta düşeceğini varsayıp alan (ve sonra satan) fon sahibi yatırımcıların panik içinde hisseleri geri almaya çalışması durumudur.
Panik içindeler çünkü hisseler düşeceğine yükseliyor ve fon sahipleri (tahminlerinin aksine) para kaybetmeye başlıyorlar. Ve ayrıca panik içinde hisseleri almaya çalışan fon sahipleri de hissenin fiyatını yükselttikleri için, iş içinden çıkılmaz bir duruma geliyor.
Reddit ahalisinin kullandığı hisse alım-satım uygulaması (en yaygını Robinhood) fiyatları fırlayan hisselerin alım-satımını durdurdu. Hisse fiyatları çakıldı dakikalar içinde. Ama çatışma bitmiş değil: İnsanlar diğer applere yöneliyorlar: Mesela Webull...
Komik olan: Webull'un sahibi Çinliler. Yani güya serbest piyasası olan Amerikalılar şimdi borsada işlem yapabilmek için Çin'e yöneldiler.''
2020 sonunda 1,3 milyar dolar olan şirketin hisse değeri şu an 13,5 milyar dolar. Bir ara bu sayı 30 milyar dolara yaklaşmıştı.
Bu hadiseler yaşanırken, Elon Musk'ın Twitter biyografisine #bitcoin kelimesini eklemesinin ardından, Bitcoin'in değeri kısa süre içerisinde %15 artarak 36 bin 770 dolar seviyesine kadar çıktı. Borsanın kırılgan yapısını göstermesi açısından her ikisi de son derece önemli olaylar.
''Enayi''
Şüphesiz, olanlar içerisindeki en keyifli detay, Citron Research isimli şirketin yönetici ortağı olan Andrew Left'in, GamesStop'a yatırım yapacaklara 'enayi' demesi üzerine hisselerde daha da patlama olması hadisesiydi. Reddit forumunun borsa bölümü WallStreetBets'deki 'kollektif borsa yaklaşımı' eğiliminin şirketin hisselerdeki artışı tetiklediği belirtiliyor.
GamesStop hisselerini satın alanlar için ''şirketin iş modelini bilmeyen ahlak kumarbazlar'' diyen ve konuyla alakalı bir video paylaşan Andrew Left, hisselerin çökeceğini öngörmüştü. Hisselerin patlaması ardından gelen tepkiler üzerine hesabının yorumlarını kapattı.
Servetin yeniden dağıtılması...
Bu olayı benzerlerinden ayıran en önemli detay, kullanıcıların amacının para kazanmak olmaması. Wall Street ve büyük yatırım fonlarına duyulan ateşli bir nefret.
BBC'ye konuşan analist Neil Wilson, kullanıcıların Wall Street'e karşı kişisel bir savaş verdiği izlenimini edindiğini açıkladı. Wilson, ''Tüm bu tuhaf gelişmeler arasında en sıra dışı olan şeylerden birisi de bu hisseyi satın alan işlemcilerin acayip bir intikam ahlakına sahipmiş gibi davranıyor olması. Wall Street'e karşı hırsla saldırıyor ve hedge fonlardan nefret ediyor gibi bir havaları var. Hatta zaman zaman 'eski kuşağın' servetiyle ilgili hakarete varan paylaşımlar yapıyorlar. Bu kuşaklar arası, servetin yeniden dağıtılması ve paranın zenginden alınıp fakir 'milenniallara' verilmesiyle ilgili bir savaş'' dedi.
Savaşı kimin kazanacağını kestirmek şu an için oldukça güç zira bu yalnızca ilk muharebeydi. Lakin büyük yatırım fonlarının eskisi kadar rahat hareket edemeyeceği aşikar. ''Küçük yatırımcı'' ve sıradan insanların kapital sermayeye karşı örgütlü bir hareketin içinde olması dahi küçük ama korkutucu bir kıvılcım. Neler olacak bekleyip göreceğiz.
