Bağımsız Denetim Standardı ('BDS') hükümlerine uyulması durumunda çalışma kağıtlarının, mevcut şartlar altında yeterli ve uygun olacağı varsayılır. Bu BDS' nin diğer BDS' lerde yer alan özel durumlarda uygulanmasını netleştirmek için diğer BDS' lerde, çalışma kağıtlarına ilişkin özel hükümler yer almaktadır. Söz konusu hükümler bu BDS'nin uygulanmasını sınırlandırmaz. Ayrıca herhangi bir BDS' de çalışma kağıtlarına ilişkin bir hükmün bulunmaması, söz konusu BDS' ye uyulmasının bir sonucu olarak çalışma kağıtlarının hazırlanmayacağı anlamına gelmez.
Çalışma kağıtları, yürütülen denetimin BDS' lere uygun olduğuna dair kanıt sağlar. Ancak denetçinin bir denetimde dikkate alınan her konuyu veya varılan her mesleki yargıyı belgelendirmesi gerekli ve uygulanabilir değildir. Bazı hususlara uyulduğu, denetim dosyasında yer alan belgelerde gösterilmiş olabilir. Bu tür durumlarda denetçinin, uyumu ayrıca (örneğin, bir kontrol listesinde) belgelendirmesine gerek yoktur. Örneğin:
- Yeterli biçimde belgelendirilmiş bir denetim planının varlığı, denetçinin denetimi planladığını gösterir.
- Denetim dosyasında imzalı bir denetim sözleşmesinin bulunması, denetçinin denetim şartları üzerinde yönetimle veya -uygun hallerde- üst yönetimdenvsorumlu olanlarla anlaşmaya vardığını gösterir.
- Finansal tablolara ilişkin sınırlı olumlu görüş içeren bir denetçi raporu, denetçinin BDS' lerde belirtilen şartlar altında sınırlı olumlu görüş verme yükümlülüğünü yerine getirdiğini gösterir.
- Bir denetim dosyasında, denetim boyunca geçerli olan hükümlere uyulduğunu göstermenin birçok yolu olabilir:
Örneğin, denetçinin mesleki şüpheciliğinin belgelendirilmesinin tek bir yolu olmayabilir. Ancak yine de çalışma kağıtları, denetçinin BDS'lere uygun olarak mesleki şüpheciliğini kullandığına dair kanıt sağlayabilir. Örneğin; muhasebe tahminlerine ilişkin olarak, elde edilen denetim kanıtları yönetim beyanlarını hem doğrulayan hem de bunlarla çelişen kanıtlar içerdiğinde, elde edilen denetim kanıtlarının yeterliliği ve uygunluğuyla ilgili bir sonuç oluştururken yapılan mesleki muhakemeler dahil, denetçinin söz konusu kanıtları nasıl değerlendirdiğinin belgelendirilmesi.
Benzer şekilde sorumlu denetçinin, denetimi BDS' lere uygun olarak yönlendirme, gözetim ve yürütme sorumluluğunu üstlenmiş olduğu, çalışma kağıtlarında çeşitli yollarla kanıtlanabilir. Sorumlu denetçinin denetimin çeşitli aşamalarına zamanında katılım sağladığının -örneğin, BDS 315 uyarınca ekip tarafından yapılan müzakerelere katılımı- belgelendirilmesi, bu yollardan biridir.
Bir hususun önemine ilişkin muhakemede bulunulması, durum ve gerçeklerin nesnel olarak analiz edilmesini gerektirir. Önemli hususlara örnek olarak aşağıdakiler verilebilir:
- BDS 315'te tanımlandığı gibi ciddi risklere sebep olabilecek hususlar.
(a) Finansal tabloların önemli yanlışlık içerebileceğine veya
(b) denetçinin 'önemli yanlışlık' risklerine ilişkin daha önceki değerlendirmesini ve bu risklere karşı yapacağı işleri revize etme ihtiyacına işaret eden denetim prosedürlerinin sonuçları.
- Denetçinin gerekli denetim prosedürlerini uygulamasını önemli ölçüde zorlaştıran şartlar.
- Denetçinin olumlu görüş dışında bir görüş vermesine sebep olabilecek veya denetçi raporuna 'Dikkat Çekilen Hususlar' paragrafının eklenmesini gerektirebilecek bulgular.
Önemli hususlara ilişkin çalışma kağıtlarının biçim, içerik ve kapsamına karar verilmesinde; çalışmanın yapılması ve sonuçların değerlendirilmesinde mesleki muhakemenin ne ölçüde kullanıldığı önemli bir etkendir. Önemli olması durumunda yapılan mesleki muhakemelerin belgelendirilmesi, denetçinin vardığı sonuçların açıklanmasına ve mesleki muhakemenin kalitesinin artırılmasına yardımcı olur. Bu tür hususlar, önemini koruyan hususların incelenmesi (örneğin, muhasebe tahminlerinin geriye dönük olarak gözden geçirilmesi) sırasında, sonraki denetimleri yürütenler de dahil olmak üzere çalışma kağıtlarının gözden geçirilmesinden sorumlu olanlar için özel bir önem taşır.
Mesleki muhakemenin kullanılmasıyla ilgili çalışma kağıtlarının hazırlanmasının uygun olduğu durumlara ilişkin bazı örnekler aşağıdaki hususları içerir:
- Bir hükümde, denetçinin belirli bilgileri veya etkenleri değerlendirmesi için 'mütalaa eder' ifadesinin kullanılması ve bu mütalaanın belirli bir denetim çalışması açısından önemli olması durumunda denetçinin vardığı sonucun gerekçesi.
- Yönetim tarafından yapılan subjektif muhakeme konularının makul olduğuna ilişkin denetçinin ulaştığı sonucun dayanağı.
- Muhasebe tahmini ve ilgili açıklamaların, geçerli finansal raporlama çerçevesi bağlamında makul olup olmadığı veya yanlışlık içerip içermediğine ilişkin denetçinin yaptığı değerlendirmenin dayanağı.
- Denetim sırasında ortaya çıkan ve denetçinin bir belgenin gerçek olmayabileceğine inanmasına sebep olan durumlara karşılık olarak yapılan ilave araştırma sırasında (bir uzmanın ya da teyit prosedürlerinin uygun biçimde kullanılması gibi) ilgili belgenin gerçekliği hakkında denetçinin vardığı sonuçların dayanağı.
- BDS 701 'in uygulanması halinde, denetçinin kilit denetim konularını belirlemesi ya da bildirilecek kilit denetim konularının bulunmadığına karar vermesi.
Denetçi çalışma kağıtlarının bir parçası olarak, denetim sırasında belirlenen önemli hususları ve bunların nasıl ele alındığını açıklayan veya bu tür bilgileri sağlayan diğer ilgili destekleyici çalışma kağıtlarına çapraz-referanslar içeren bir özet (bazen tamamlama notu olarak adlandırılır) hazırlanmasının ve bu özetin saklanmasının yararlı olacağını düşünebilir. Böyle bir özet, özellikle kapsamlı ve karmaşık denetimlerde, çalışma kağıtlarının etkin biçimde gözden geçirilmesini ve tetkikini kolaylaştırır.
Ayrıca, böyle bir özetin hazırlanması denetçinin önemli hususları dikkate almasını da kolaylaştırabilir. Bu özetler, uygulanan denetim prosedürleri ve varılan sonuçlar ışığında denetçinin genel amaçlarına ulaşmasına engel teşkil eden ulaşılamayan herhangi bir BDS amacının bulunup bulunmadığını değerlendirmesi konusunda denetçiye yardımcı olabilir.
