Bilindiği gibi, çiftçiler, işletme hesabı esasında kazançlarını tespit etmek istemeleri durumunda, VUK md.213 hükmüne göre, 'Çiftçi İşletme Defteri' tutmak zorundadırlar. İşletme hesabına göre defter tutacak mükellefler, işletme defterinin sol tarafında giderleri, sağ tarafına da hasılatı kaydedeceklerdir.
GVK md.55 hükmü uyarınca; zirai işletme hesabı esasına göre zirai kazanç, bir hesap dönemi içinde para ile tahsil elden veya alacak olarak tahakkuk eden hasılat ile ödenen veya borçlanılan giderler arasındaki olumlu farktır. Zirai kazancın işletme hesabına göre tespitinde hesap dönemi başındaki mahsullerin değeri giderlere, hesap dönemi sonundaki mahsullerin değeri ise hasılata eklenir.
Zirai işletme hesabına göre hasılat, GVK'nın 56.maddesinde belirtilen kalemlerden oluşmaktadır. Buna karşılık, zirai kazancın işletme hesabına göre tespitinde dikkate alınacak giderler ise GVK'nın 57.maddesinde 11.bentte sayılan unsurlardan oluşmaktadır. Diğer taraftan, GVK'nın 58.maddesi hükmünde, kanunun 41.maddesinde yazılı giderlerin (işletmede üretilen ürünlerden teşebbüs sahibi ile eşi ve velayet altındaki çocukları tarafından tüketilenler hariç) hasılattan indirilemeyeceği hüküm altına alınmıştır.
Örnek:Çiftçi X şahsının 2016 yılında 12.000 dönümlük arazisinden 6.000 ton pamuk elde etmiştir. Bu ürünlerin 3.600 tonunu Ekim ayı sonunda 7.740.000 TL'ye satmıştır. Cari dönem içerisinde yapılan giderler ise 4.500.000 TL'dir. Çiftçi X aynı zamanda 2015 yılı pamuk üretimi kapsamında kg başına 0,65 TL olarak belirlenen ve toplam tutarı 3.200.000 TL olan destekleme primi ödemesini 2016 yılının Haziran ayında tahsil etmiştir. Öte yandan, dönem sonunda kalan 2.400 ton pamuğun değeri 900.000 TL'dir.
Özetle, zirai işletme hesap tablosu aşağıda olduğu gibidir:
0 Hesap Dönemi Başındaki Ürün Değeri
4.500.000 Giderler
7.340.000 Kar
__________________________________________
11.840.000 TOPLAM
__________________________________________
7.740.000 Hasılat
3.200.000 Destek Primi
900.000 Hesap Dönemi Sonundaki Ürün Değeri
___________________________________________
11.840.000 TOPLAM
