0

Gelir İdaresi Başkanlığı vergi dairesi otomasyon projesinin bir adım daha ilerisi aşaması olan VEDOP bilgi işlem uygulamasına geçmiştir. Aynı çerçevede, EVDO projesi ile de bütün mükellefler elektronik ortamda denetlenebilmektedir. VEDOP bilgi işlem arşivi uygulaması ile gelir idaresi daha geniş kapsamlı bir bilgi kaynağına ulaşmıştır. Bu sayede gelir idaresi bütün bankaların kredi kartları merkezine, banka hesaplarına, tapu kayıtlarına, gümrük giriş çıkışlarına, vatandaşlık numarası itibariyle adrese dayalı kayıt sistemlerine ve birçok bilgi kaynağına girebilmektedir.

Vergi incelemeleri açısından ise, VEDOP sisteminde sahte fatura kullananlar, sahte fatura düzenleyenler, form Ba-Bs analizleri, yoklama işlemleri, mükelleflerle ilgili işe başlamalar, borç kayıtları, banka hesapları, mükellefler nezdinde düzenlenen her türlü vergi inceleme ve teknik raporlar, koda girme ve koddan çıkma gibi sahte fatura kullanma ihtimali olanlar, yanıltıcı belge düzenleyenler… bütün bu siciller VEDOP ortamında toplanmaktadır. VEDOP bir başka açıdan ise, inceleme elemanları bakımından bilgi bankası niteliğinde çalışmaktadır. Böylece, denetim elemanları kullanıcı kodu ve şifreleri yardımıyla bu sistemden istifade edebilmektedirler. Hatta vergi incelemelerinde düzenlenen raporlarda Maliye Bakanlığı'nın bu bilgi arşivi dayanak olarak kullanılmakta ve mükelleflere yapılacak tarhiyatlarda bu bilgi kaynağı veri ambarı olarak sunulabilmektedir.

Vergi hukuku açısından geçmişte kullanılan Mali İstihbarat Arşiv Yönetmeliği de o tarihlerde vergi incelemelerinde manuel ortamda inceleme elemanları tarafından kullanılmıştır(1).

Günümüzde VEDOP sisteminden alınacak veriler ve bu verilen hukuksal değeri vergi yargılamasında ne derece kanıt işlevi görebilecektir? Bilindiği gibi, VEDOP sisteminde yalnızca vergi yükümlülerinin aleyhinde olan veriler genellikle cezalı tarhiyatlarda kullanılabilmektedir. Bu verilere sadece ve sadece gelir idaresinin ilgili kişileri erişebilmektedir. Bir anlamda VEDOP sistemi bir istihbarat arşivi şeklinde çalışmaktadır. Örneğin, bu arşive sahte fatura kullananlar veya düzenleyenlerle ilgili bilgi yüklenimi Form 11 ile mümkün olabilmekte, bu sistemden çıkış ise Form 21 yardımı ile çıkış veya aklanma söz konusu olabilmektedir.

VEDOP sistemi mükellefler ile ilgili verilerin dosyalamasının önceleri kağıt ortamında iken daha sonraları bilgisayar ortamına aktarılması suretiyle tesis edilen ve esasında özelliği itibariyle bir mali istihbarat veri arşivi özelliğinde olan VEDOP vergi incelemelerinde bugünkü haliyle done olarak kullanılması hukuka uyarlı görülmemektedir.

İlk kez İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı tarafından klasifikiye edilen ve uygulanan bugünkü haliyle de Türkiye genelinde yürütülen kod sistemi yasal bir dayanağı olmaksızın KDV iadelerinde uygulanmaya çalışılmaktadır. Bu kod tarama programı ile, işlemler aşağıda açıklanan şekilde yapılabilmektedir(2):

  1. Vergi Denetmenleri tarafından yapılan incelemeler sonucunda SAMİYB düzenlediği veya kullandığı tespit edilen mükellefler hakkında düzenlenen raporlar,

  2. Vergi dairelerinin mükellefler hakkında yaptıkları araştırmalar sonucu tespit ettikleri, 84 Seri Nolu KDV Genel Tebliğinin II/1.5. bölümünde sayılan olumsuz tespitler ya da Vergi Dairesi Müdürleri tarafından düzenlenen olumsuz raporlar,

  3. İstanbul dışındaki Başkanlıklar ve Defterdarlıkların kendi mükellefleri hakkında İhbarlar ve Şikayetleri Değerlendirme Müdürlüğüne bildirdikleri olumsuz tespit ve raporlara ilişkin bilgiler

İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığında, Mükellef Hizmetleri KDV Grup Müdürlüğü bünyesinde KDV Takip Biriminde görevli elemanlarca incelenerek olumsuzluğu tespit edilen mükellefler, çalışma kağıdı olarak oluşturulan tablolara yazıldıktan sonra, KDV Takip Biriminde görev yapmakta olan Müdür ve Müdür Yardımcısı tarafından kontrol edilip KDV Grup Müdürünce onaylanan ve listelerde ilan edilmesi kesinleşen mükellefler haklarında yapılan tespitlere uygun listelere yazılmaktadır.

Sonuç olarak, vergi inceleme raporlarında son zamanlarda alt firmalara dayalı tarhiyatlar önerilmektedir. Bu alt firmaların faal olduğu dönemlerde vergi dairesi tarafından düzenli bir yoklama işlemleri yapılmamaktadır. Gelir idaresi günümüzde yoklama işlemlerini yalnızca işe başlama ve işi bırakma bildirimlerinde uygulamaktadır. Oysaki, VUK hükümlerine göre yoklama müessesesinin sadece işe başlama veya bırakma durumlarında değil, rutin durumlarda da mükelleflere uygulaması gerekmektedir. VİR neredeyse tamamıyla gelir idaresinin VEDOP diye ifade edilen bilgi işlem/istihbarat sisteminde elde edilen veriler üzerine inşa edilmiştir. Bu durumda aynı sistemden yani VEDOP'tan neden Türkiye genelinde bütün firmalar ile ilgili Form Ba-Bs analizleri vergi inceleme raporlarına ekli değildir? Bu durumun tartışılması hukuki açıdan gerekli hale gelmiştir. Özellikle, alt firmalar nezdinde bilgisayarlarca otomatik olarak yapılıp üretilebilen bu analiz raporları yardımıyla alt firmaların mal/hizmet aldığı, mal veya hizmet firmalar saptanmadan sonuca gidilerek inceleme raporları düzenlenmektedir. VEDOP sistemine sahte fatura iddiası ile düzenlenen VİR işlendiği açıktır. İdare acaba bu raporlar hakkında açılan davaları ve sonuçları, yargıda işlemden düşen raporları da bu sisteme dahil etmekte/işlemekte midir?

Netice olarak geldiğimiz nokta, gelir idaresince işlemlere esas alınan VEDOP bilgi işlem sistemi, gelir idaresi ile ilişkili tarafların da kullanabileceği kalite standardında bir veri bankası haline dönüştürülmelidir. Bu veri bankası uluslar arası düzeyde uzmanlığı kabul edilmiş kuruluşlar tarafından güvenilirlik ve kalite sertifikaları ile donatılmalıdır. Aksi halde bu veri ambarı tek taraflı ve belli bir amaca yönelik subjektif bir kaynak olarak kullanılmaya devam edecektir. Buradan elde edilerek değerlendirilen bilgiler mükellefler açısından sağlıklı ve adil bir sonuca eriştirecek kaliteli bilgiler niteliği kazanamayacaktır. Vergi yargılamasında da bu sağlıksız bilgiler kanıt niteliğinde olamayacaktır.

(1) Geçmişte 25.06.1951 tarih ve 3/13287 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile 5432 sayılı Kanuna dayanılarak çıkarılan ve 21.07.1951 tarih ve 7864 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 'Mali İstihbarat Arşivi Yönetmeliği' ile benzeri uygulamaların o tarihteki teknolojinin imkan vermemesi nedeniyle kağıt ortamında uygulandığı tarihsel bir vakıadır. Söz konusu Yönetmelik, 05.10.2006 tarih ve 26310 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan 28.08.2006 tarih ve 2006/1033 sayılı Yönetmelik ile yürürlükten kaldırılıncaya kadar inceleme elemanları bugün VEDOS imkanları ile tercih ettikleri yöntemi (kolaycılığı) geçmişte bu Yönetmelik imkanlarını kullanarak da tercih etmişlerdir.

(2) VURAL Mahmut, KDV İade Rehberi, 4. Baskı,Nisan 2008, HUD Yayınları, s.524-525

VEDOS: Vergi Dairesi Otomasyon Sistemi

VEDOP: Vergi Dairesi Otomasyon Projesi