0

Serbest meslek kazançları, 193 sayılı GVK'nun 65. maddesi hükmünde düzenlenmiştir. Serbest meslek kazancı, her türlü serbest meslek faaliyetinden doğan kazançlardır. Serbest meslek faaliyeti ise; sermayeden ziyade şahsi mesaiye, ilmi veya mesleki bilgiye veya ihtisasa dayanan ve ticari mahiyette olmayan işlerin işverene tabi olmaksızın şahsi sorumluluk altında kendi nam ve hesabına yapılmasıdır.

Gelir Vergisi Kanunu'nun 66. maddesiyle serbest meslek faaliyetini mutat meslek olarak ifa edenler 'serbest meslek erbabı' olarak kabul edilmişlerdir. Serbest meslek faaliyeti ise kanunun 65. maddesinde, 'sermayeden ziyade şahsi mesaiye, ilmi veya mesleki bilgiye veya ihtisasa dayanan ve ticari mahiyette olmayan işlerin işverene tabi olmaksızın şahsi sorumluluk altında kendi nam ve hesabına yapılması' şeklinde tanımlanmıştır.

Tanım, 'sermayeden ziyade şahsi mesaiye, ilmi veya mesleki bilgiye veya ihtisasa dayanma' ve 'ticari mahiyette olmayan işler' ölçütleri ile bu kazancın ticari kazançla, 'işverene tabi olmaksızın şahsi sorumluluk altında kendi nam ve hesabına yapılma' ölçütüyle de söz konusu kazancın ücret ile arasındaki sınırı belirlemektedir.
Serbest meslek erbabının defter ve belge düzeni ticari kazançtan farklıdır. Nitekim serbest meslek erbabının kullanacağı defter, Vergi Usul Kanunu'nun 210. maddesinde serbest meslek kazanç defteri olarak belirlenmiş, yine aynı kanunun 236. maddesinde mesleki kazanç sahiplerinin gelirleri için 'serbest meslek makbuzu' düzenleyeceği hükme bağlanmıştır.[1]

Serbest meslek kazanç defteri, ticari defterlerden farklı ve Ticaret Kanunu'na tabi olmayan bir defterdir. Serbest meslek makbuzu da nitelik ve içerik itibariyle faturadan çok farklıdır ve sadece 'paranın tahsil edildiğini' gösterir.
Serbest meslek erbabının kazanç tespitinde hasılatından indirebileceği gider türleri ise Gelir Vergisi Kanunu'nun, 68. maddesinde 'sayma yolu' ile belirlenmiştir.


Bu madde de gider olarak kabul edilebilecek kalemler arasında ilk sırayı, 'mesleki kazancın elde edilmesi ve idame ettirilmesi için ödenen genel giderler' almıştır.


Ancak genel giderlerin anlam ve kapsamı, zaman zaman duraksamalara yol açabilmektedir. Aşağıda yer vereceğimiz gider kalemleri olarak yapılan harcamaların serbest meslek kazanç defterinin 'gider' bölümünde yer alması mümkün olmaktadır.

  1. İşte kullanılan ve değeri amortisman sınırı altında kalan gider kalemleri (yazıcı, lap-top vs),

  2. İşyeri kirası, aydınlatma, ısıtma (havagazı, doğalgaz ve elektrik vb)

  3. Su, telefon (cep ve araç telefonu dahil)

  4. Mükellef tarafından işyerinde kullanılan, ancak aboneliği başkası adına olan telefon, su ve elektrik giderleri
  5. Hizmetli ve işçi ücretleri

  6. İhbar ve kıdem tazminatları

  7. Sigorta giderleri

  8. Hizmet erbabına yemek verilmek suretiyle sağlanan ve ücret olarak değerlendirilen, ancak Gelir Verisi Kanunu'nun 23/8'üncü maddesine göre Gelir Vergisi'nden istisna edilen menfaatler

  9. Kırtasiye giderleri (kalem, kağıt, cetvel, dosya klasör, vb)

  10. Temsil ve ağırlama giderleri

  11. Reklam giderleri (avukatların reklam yapmaları yasaktır. Mesleki ilanlar vs.)

  12. İşle ilgili olmak şartıyla bilgisayar, bilgisayar yazılım ve internet giderleri

  13. İşyeri ile ilgili normal tamir, bakım ve temizlik harcamaları

  14. İşle ilgili şehir içi ulaşım, otoyol, gişe ücreti, posta ve kargo giderleri

  15. Mesleki kurslara ödenen giderler

  16. İşle ilgili çay, kahve, meşrubat giderleri İşle ilgili veya taşıt alımlarında kullanılan krediler için ödenen kredi faizleri (ancak burada maliyete eklenerek amortisman yoluyla itfa edilmesi gerekenlere dikkat etmek gerekir)

  17. Değeri amortisman ayırma sınırını geçmeyen demirbaş alımları

  18. Banka teminat mektubu ile ilgili masraflar ile oluşan faiz giderleri

  19. Mesleki faaliyetle ilgili davalarda ödenen vekalet ücreti

  20. Meslek lisesinde okuyan öğrencileri çalıştıran serbest meslek erbabı tarafından ücret bordrosuna dayanarak yapılan ücret ödemeleri

  21. Serbest meslek faaliyeti ile ilgili olarak ödenen hammaliye ve diğer nakliye giderleri

  22. İşyerinde çalıştırılan serbest meslek erbabının eşine ve çocuklara ödenen ve bordro ve stopaj yoluyla vergilendirilen ücretler,

  23. İşyerinde kullanılan ofis malzemelerinden amortisman sınırını geçmeyenler (masa, koltuk, vb).

  24. Amortismanların yıllık tutarı,

  25. Baro ve mesleki kurumla ilgili diğer giderler

  26. Kullanılan işyerinin avukata ait olması halinde ve tamamının işyeri olarak kullanılması durumunda bu işyerinin amortisman masraflarının tümü; hem konut ve hem de işyeri olarak kullanılması halinde ise amortisman giderlerinin yarısı,

  27. Kiralanan ya da envantere dahil edilen taşıtların giderleri (avukatın serbest meslek kazanç defterinden ayrıca envanter defterinin tasdiki zorunludur)

  28. Emekli sandıklarına ödenen giriş ve emeklilik aidatları ile mesleki teşekküllere ödenen aidatlar

  29. Kanun, ilam ve sözleşmeye göre ödenen tazminatlar

  30. Ödenen meslek, ilan ve reklam vergileri ile işyerleri ile ilgili ayni vergi, resim ve harçlar

Yukarıda yer alan giderlere mahiyet itibariyle benzer giderlerin de eklenmesi

mümkündür. Bugün itibariyle GVK'nun 65 ve izleyen maddelerinde yer alan gider kalemlerine yer verilmiştir. Bu giderlerin dışında başka işin önemi ile ilgili giderlerde eklenebilir.[2]

Yukarıda yer verdiğimiz giderler dışında bir avukatın serbest meslek kazançlarının beyan edilmesi ve yıllık beyanname üzerinden yapılacak indirimler de ayrıca söz konusudur.(GVK md.89)

Bunlar;

1- Şahıs sigorta primleri ve bireysel emeklilik sistemine ödenen primler, (serbest meslek matrahı x %10 BES) (2009 yılı için asgari ücretin brüt yıllık tutarı =8.154,00 TL)

2- Eğitim ve sağlık harcamaları, (matrah x %10)

3- Sakatlık indirimi, (derecesine göre değişmektedir. Örneğin, 2009 yılı için birinci derece sakatlar için aylık 670 TL'dir. )

4- Bağış ve yardımlar, (matrah x %5 sınırlı olarak) (sınırsızlar: genel ve özel bütçeli kamu idarelerine, il özel idarelerine ve belediyelere bağışlanan okul, sağlık tesisi ve 100 yatak kapasiteli öğrenci yurdu vb için yapılan bağışlar sınırsızdır)

5- Sponsorluk harcamaları, Ar-Ge harcamaları, (3289 sayılı yasaya göre amatör sporcularda tümü, profesyonelde %50'si yıllık beyanname ile bildirilecek gelirden indirim konusu yapılabilecektir) (GVK md.89'a göre tümü)

6- Doğal afetler ile ilgili ayni ve nakdi bağışlar, (BKK uyarınca yardım kararı alınan doğal afetler dolayısıyla Başbakanlık vasıtasıyla makbuz karşılığı yapılan ayni ve nakdi bağışların tümü)

7- Türkiye Kızılay Derneğine makbuz karşılığı yapılan nakdi bağış ve yardımlar, (nakdi -ayni olabilir, makbuz mukabili tümü)

8- İstanbul 2010 Avrupa Kültür Başkenti Ajansına yapılan bağış, yardım ve sponsorluk harcamaları, (nakdi – ayni olabilir, tümü gelir vergisi beyannamesinde bildirilecek gelirlerden indirilebilir)

9- Diğer kanunlara göre tamamı indirilecek bağış ve yardımlar, (7269 sayılı yasa, YÖK Yasası, Sosyal Yardımlaşma Ve Teşvik Yasası, TUBİTAK Yasası, SHÇEK Yasasına Göre, Atatürk Kültür Dil Tarih Yüksek Kurumu Yasasına Göre, Türk Silahlı Kuvvetleri Güçlendirme Vakfı Yasasına Göre, Milli Ağaçlandırma Ve Erozyon Kontrolü Seferberlik Yasasına Göre, İlköğretim Ve Eğitim Kanunun 76. maddesine göre ilköğretim kurumlarına yapılan ayni- nakdi bağışlar)

10- Zarar mahsubu (gelir kaynaklarının bir kısmında oluşan zararlar, öteki kaynakların kazanç ve iratlarından mahsup edilebilir, zarar mahsup süresi 5 yıldır) (Bkz. GVK md.88)

[1] Bkz. VUK md. 210.

[2] Aşağıda yer alan indirimler, yıllık beyanname üzerinden her yıl mart ayında indirilebilecektir. Her 3 ayda bir verilen serbest meslek kazancı ile ilgili geçici vergi beyannamelerinde de bu indirimlerin kısmen yapılması mümkündür. Diğer taraftan serbest meslek stopajı olarak yapılan %20 kesintiler de hesaplanan gelir vergisinden ayrıca indirilir. Bunun için stopaj listesi yapılması gerekmektedir. (GVK GT 252)