Vergi borcu olan şirketlerin kamu ihalelerine katılmaları

4734 sayılı Kamu İhale Kanunun 'İhaleye Katılımda Yeterlilik Kuralları' başlıklı 10. maddesiyle, Türkiye veya kendi ülkesinin mevzuat hükümleri uyarınca kesinleşmiş vergi borcu olan isteklilerin ihale dışı bırakılacağı kesin kurala bağlanmış bulunmaktadır.(1)

Buna göre, maddenin son fıkrasında, 'bu madde kapsamında istenen belgelerden hangilerinin taahhütname olarak sunulabileceği kurum tarafından belirlenir.' denilmek suretiyle, taahhütname olarak verilecek belgelerin belirlenmesi konusu Kamu İhale Kurumunun yetkisine verilmiştir. Konuyla ilgili olarak kurum tarafından ikincil mevzuatta yapılan düzenlemelerle,'kesinleşmiş vergi borcunun' olmadığı konusu ihale safhasında isteklilerce taahhüt edilmesi kafi görülmektedir.

Aynı fıkranın devamında yer alan; 'gerçeğe aykırı hususlar içeren taahhütname sunulması veya ihale üzerinde kalan istekli tarafından taahhüt altına alınan durumu tevsik eden belgelerin sözleşme imzalanmadan önce verilmemesi halinde bu durumda olanlar ihale dışı bırakılarak geçici teminatları gelir kaydedilir,' hükmü ile istekli tarafından sözleşme imzalanmadan önce kesinleşmiş vergi borcu bulunmadığına ilişkin tevsik edici belgelerin idareye ibraz edileceği, aksi takdirde ihale üzerine kalan isteklinin ihale dışı bırakılarak geçici teminatlarının irat kaydedeceği hüküm altına alınmıştır.

Yasada yapılan düzenlemeler ışığında, isteklilerin kesinleşmiş vergi borcu bulunmadığına ilişkin belgelendirme aşamaları, ihale safhasında verilen kesinleşmiş vergi borcu olmadığına dair taahhüt ve sözleşme imzalanmadan önce verilecek tevsik edici belgeler olarak iki bölüme ayrılmak mümkündür.

Uygulama yönetmeliklerinin değişmeden önceki halinde isteklilerden, ihale aşamasında 'Vergi Borcu Yoktur Taahhütnamesi' istenmekte, 'Vergi Borcu Yoktur Taahhütnamesi'nin verilmemesi durumunda ise istekli ihale dışı bırakılıyordu. Ancak Uygulama Yönetmeliklerinde 5.3.2009 tarihinde yapılan değişikliklerle vergi borcu olmadığına ilişkin taahhütname verme zorunluluğu kaldırılmıştır. Yeni getirilen uygulamaya göre, yüklenici tarafından verilen teklif mektuplarına eklenen bir hükümle konu farklı şekilde düzenlenmiştir. Teklif mektuplarına eklenen, 'Son başvuru ve ihale tarihinde, 4734 sayılı kanunun 10. maddesinin dördüncü fıkrasının (a), (b), (c), (d), (e), (g) ve (i) bentlerinde belirtilen durumlarda olmadığımızı ve olmayacağımızı, anılan maddenin dördüncü fıkrasının (c) ve (d) bentleri hariç, bu hususlara ilişkin olarak durumumuzda değişiklik olması halinde buna ilişkin belgeleri idarenize derhal vereceğimizi; ihalenin üzerimizde kalması halinde ise sözleşme imzalanmadan önce ihale tarihinde anılan maddenin dördüncü fıkrasının (a), (b), (c), (d), (e) ve (g) bentlerinde belirtilen durumda olmadığımıza ilişkin belgeleri anılan kanun ve ilgili mevzuat ile ön yeterlik ve/veya ihale dökümanında yer alan düzenlemelere uygun olarak idarenize sunacağımızı taahhüt ediyoruz' şeklindeki hüküm ile istekliler verdikleri teklif mektubuyla birlikte ihale tarihi itibariyle vergi borçlarının olmadığını taahhüt etmiş bulunmaktadırlar. Böylelikle, ihalelere başvuru sırasında kırtasiyecilik önemli ölçüde azaltılmış bulunmaktadır.

Öte yandan, ihale gerçekleştikten sonra ise, teklif mektuplarında yer alan ihalenin üzerimizde kalması durumunda ise, sözleşme imzalanmadan evvel ihale tarihinde anılan maddenin 4. fıkrasının (a), (b), (c), (d), (e) ve (g) bentlerinde belirtilen hallerde olmadığımıza dair belgeleri anılan yasa ve ilgili mevzuat ile ön yeterlilik ve/veya ihale dökümanında yer alan kurallara uygun olarak idarenize ibraz edeceğimizi taahhüt ediyoruz. Ve yapım işleri ihaleleri uygulama yönetmeliğinin 68. maddesinin son fıkrasında yer alan mücbir sebep halleri haricinde, ihale üzerinde kalan istekli, kanuni mükellefiyetlerini yerine getirerek sözleşme imzalamak mecburiyetindedir.(2) Bu mecburiyete uyulmaması halinde ihale üzerinde kalan isteklinin muvakkat teminatı irat yazılarak 58. madde hükümleri uygulanır. Hükümleri gereğince ihale üzerinde kalmış olan isteklinin, kesinleşmiş vergi borcu olmadığına dair kanıtlayıcı belgeleri sözleşme imza altına alınmadan evvel idareye sunması zorunludur. Söz konusu belgelerin idareye hiç verilmemesi halinde, isteklinin geçici teminatının irat kaydedilip, ilgili ihale dışı bırakılarak hakkında 58. madde uyarınca yasaklama kararı alması gerekmektedir.(3)

Sonuç olarak, 4734 sayılı Kamu İhale Yasasına göre yapılacak ihalelerde, ihale tarihi itibariyle kesinleşmiş maliyeye vergi borcu bulunan istekliler ihale harici kalacaktır. Buna göre ihale safhasında, isteklilerce verilen teklif mektubu yer alan tip standart hüküm uyarınca maliyeye vergi borcu olmadığı konusu taahhüt edilebilecektir. Diğer safhalarda ise, üzerine ihale bırakılan istekli mukavele imzalanmadan evvel ihale tarihi itibariyle kesinleşmiş maliyeye vergi borcu bulunmadığına ilişkin kanıtlayıcı belgeleri idareye ibraz edecektir. Söz konusu belgelerin, ibraz edilmemesi halinde ise üzerine ihale kalan istekli ihale dışı bırakılacak, geçici teminatı irat kaydedilecek ve 4734 sayılı KİK'nun 58. maddesi uyarınca istekli hakkında yasaklama kararı alınacaktır. Tevsik edici evraklar ibraz edildiği halde, ilgili mevzuatta yer alan tüm vergi borçlarını içerecek şekilde düzenlenmemesi veya ihale tarihi itibariyle isteklinin vergi borç durumunu gösterir özelliklere sahip olmaması gibi sebeplerle taahhüt altına alınan durumu yansıtmaması halinde ise, istekli ihale dışı bırakılacak ve muvakkat teminatı irat kaydedilecektir. Burada bu istekli hakkında yasaklama kararı alınmayacaktır.