Geçen hafta kayıtdışı ekonomi konusunu yazmıştım. Bu gün ve yarınki yazılarımda vergi dışı ekonomi konusunu ele alacağım.
Vergi kayıplarının bir bölümü kayıt altına alınmasına ya da izlenebilmesine rağmen vergiden kaçınma ile bilerek veya bilmeyerek elde edilen kazançlarını vergi kapsamı dışında bırakmasından oluşmaktadır. Vergi kanunlarının vergi kapsamı dışında bıraktığı faaliyetler ile kayıt altına alınan ya da izlenme olanağı olan faaliyetlere ilişkin alınmayan vergiler içinde alınması gerekenlerin de dahil edildiğinin anlaşılması halinde, bu durum bilerek ya da bilmeyerek vergi kaçırma kapsamı içine girmektedir.
Vergiden kaçınma olanaklarının bu şekilde istismar edilmesi şeklinde veya vergi kaçırma amacıyla vergi matrahı dışında bırakılan gelirler ile vergilendirilmesi yasal olarak kapsam dışında bırakılan gelirler vergi dışı ekonomi olarak nitelendirilir. Vergi dışı ekonomi, kayıtlı ekonomi kapsamında değerlendirilebileceği gibi, kayıt dışı kapsamında da değerlendirilmesi mümkündür. Bugünkü ve yarınki yazılarımda vergi dışı ekonominin kolaylıkla kavranabilmesi ve izlenebilmesi nedeniyle kayıtdışılık ayrıca incelenecek ve konu vergi kaçakçılığı ile sınırlandırılacaktır.
Vergi kaçakçılığı, kayıtlı ekonomi kapsamındaki faaliyetler, Katma Değer Vergisi uygulamasının başladığı 1984 yılına kadar, yalnız vergi kaçırma niteliği taşıyordu. Katma Değer Vergisi uygulamasının yaygınlaşması, Özel Tüketim Vergisi ve Özel İşlem Vergisi'nin önemli paylara ulaşması sonucunda, vergi kaçakçılığı aynı zamanda, tüketiciden tahsil edilerek vergi idaresine ödenmeyen vergiler nedeniyle haksız kazanç elde edilmesine neden olan bir olgu haline gelmiştir. Bu nedenle vergi kaçakçılığının ortaya çıkarılması önemlidir. Vergi kaçakçılığı, vergi denetimi ile ortaya çıkarılmaktadır.
(Devam edecek)