Bilindiği gibi, her türlü ticari ve sınai faaliyetlerden doğan kazançlar ticari kazançtır.[1] Dolayısıyla, bir mükellefin ticari kazancı ile birlikte zirai kazanç elde etmesi halinde bu zirai kazancını ticari kazancına ekleyerek beyan edip etmeyeceği zaman zaman tartışma konusu olabilmektedir.
193 sayılı GVK'nun 52. maddesinde zirai kazanç, zirai faaliyet, zirai işletme, çiftçi ve mahsulün tarifi yapılmıştır.[2]
Genel prensip, çiftçilerin elde ettikleri zirai kazançlar, GVK'nun 94. maddesine göre hasılatları üzerinden tevkifat yapılmak suretiyle vergilendirilmektedir.[3] 54. madde de yazılı işletme büyüklüğü ölçülerini aşan çiftçiler ile bir biçer dövere veya bu mahiyetteki bir motorlu araca veya 10 yaşına kadar ikiden fazla traktöre sahip olan çiftçilerin kazançları gerçek usulde tespit edilerek vergilendirilmektedir.
Diğer yandan, kazançları gerçek usulde vergilendirilmeyen çiftçiler bu kazançları için yıllık beyanname vermezler. Ancak, çiftçiye ait olmakla birlikte zirai işletmeye dahili edilmeyen biçer döver veya aynı mahiyetteki bir motorlu araç veya 10 yaşına kadar ikiden çok traktörün çalıştırılmasından elde edilen gelirler ticari kazanç hükümlerine göre vergilendirilmektedir.[4]
Somut bir olayda, gerçek usulde gelir vergisi mükellefi olan bir gerçek kişi ….. yılı ticari kazancından 75.000,00 TL beyan ederek bunun üzerinden hesaplanan gelir vergisi 19.360,00 TL'dir. Bu şekilde beyan edilen ticari kazanca zira gelir hasılatı eklenmeyecektir. Zirai hasılattan elde edilen 50.000,00 TL'den kaynağında kesilen %2 zirai stopaj= 1.000,00 TL zirai gelir vergisi stopajı tüccar tarafından muhtasar beyanname ile ilgili vergi dairesine beyan edilerek yatırılacaktır.[5] Artık bu vergileme biçimi zirai hasılat üzerinden nihai bir vergi olarak kalacaktır.
Ticari kazancı gerçek usulde tespit eden bir mükellef bu ticari kazancın dışında örneğin 1000 adet meyve verecek durumda olan ağaçlardan kayısı elde edip, elde ettiği bu kayısıyı da 50.000,00 TL'ye satması halinde bu zirai kazancını ticari kazancı ile birleştirerek beyan etmesi zorunlu değildir. Çünkü burada 50.000,00 TL kayısı satışından elde edilen hasılat üzerinden GVK'nun 94. maddesi hükmüne göre %2 nispetinde stopaj yapıldığı için sonuçta bu mükellefin net zirai kazancı 49.000,00 TL'dir. Bu zirai kazancın vergisi kaynağında stopaj yoluyla kesildiği için beyanname verilmesine lüzum yoktur.[6]
Yukarıdaki mükellefin sadece ticari kazancı üzerinden elde ettiği kar veya zarar ne ise, bu kazanç beyan edilecektir. Zirai faaliyetten elde edilen hasılat burada ticari kazanç ile hiçbir şekilde ilişkilendirilmeyecektir.
----------
(1) GVK md. 37
(2) Bkz. www.gib.gov.tr , Ticari Kazançlar Düzenleme Rehberi 2013
(3) GVK md.53
(4) GVK md. 53, 54 ve ilgili olarak bkz. 190, 200, 219 ve 237 seri nolu GVK GT
(5) Bkz. 193 sayılı GVK md.94/11. Çiftçilerden satın alınan zirai mahsuller ve hizmetler için yapılan ödemelerden 3.2.2009 tarihinden itibaren uygulanmak üzere 2009/14592 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile belirlenen tevkifat oranlarına göre tevkifat yapılıp muhtasar beyanname ile beyan edilecektir.
(6) Bkz. GVK md. 86/1-a