Çevremizde evini, eşyalarını sürekli temizleyen ya da ellerini sık sık yıkayan insanları biraz alaycı bir şekilde temizlik hastası ya da aşırı titiz diyerek etiketlediğimiz olmuştur.
Bilimsel açıdan titizlik hastalığı, kişinin gerekli temizlik aşamalarını bitirdikten sonra çevresinin, kendisinin hala kirli, mikroplu, pis olduğunu düşünmesidir. Temizlik hastalığı ise temizlik konusunda takıntılı ve saplantılı olması halidir.
Temizlik hastalığı kişiyi zorlayıcı bir rahatsızlıktır. Kişi bu durumun saçma ve yersiz olduğunu bilmesine rağmen duygu ve düşüncülerini kontrol edemez. Ellerini yıkadığı halde hala ellerinin temiz olmadığını düşünerek yıkamaya devam etmesi gibi. Bunun bilimsel adı obsesif kompulsif davranıştır. Temizlik hastası kişiler evlerinin, bedenlerinin temiz olmadığı düşüncesine sahiptirler. Her eve geldiklerinden üstlerini başlarını çıkararak, banyo almak ihtiyacı hissederler. Eve giren paketli ürünleri yıkamak, bulaşıkları çamaşır suyuyla yıkamak, çamaşırları tekrar tekrar yıkamak temizlik hastalarının sıklıkla yaptıkları davranışlardır.
Temizlik hastalığının nedeni öncelikle beyin kimyasındaki değişimlere dayanmaktadır. Bazen psikolojik nedenlerden de kaynaklı olarak ortaya çıkabilir. Anne – babada bu tür davranışların görülmesi, travmatik olaylar, suçluluk hissi gibi nedenler temizlik hastalığının ortaya çıkmasına yol açabilir.
Temizlik hastalığı cinsiyetten bağımsızdır. Genellikle ufak tefek bulgularla, kişiyi ve çevreyi çok rahatsız etmeden ortaya çıkar. Titiz olarak adlandırılan kişiler simetri, düzen gibi konularda çevrelerinden daha hassastır. Bu nedenle belirtiler çevreyi ve kişiyi rahatsız etmeye başladığı anda kontrol altına alınmalıdır. 6 ayı geçmeden farkettiği bulgularla tedaviye başlayan kişilerde daha hızlı çözüme ulaşıldığı tespit edilmiştir.
Temizlik hastalığı zamanla önlemi alınmadığı takdirde kişide daha büyük sorunlarda yaratmaya başlar. Örneğin bu kişilerin hiç uyku uyumadan gün boyunca ev temizledikleri raporlanmıştır. Ya da kişi elleri yıkadıktan sonra hala temiz olmadığını düşünerek belli bir sayıda el yıkama ritüeli yapmaya devam edebilir. Bu hastalık bazen kendini tuvaletten çıkamamak, tuvalete girmeden önce aşırı önlemler almak, tuvaletten sonra duş almak gibi davranışlarla da kendini gösterebilir. Kişiler evlerine misafir davet etmeme ya da misafirliğe gitmeme veya orada ikram edilen yiyeceklerden yememe gibi davranışlar sergileyebilir. Bunların tamamı sosyal hayatı kısıtlayan etkilere sahiptir.
Titizlik hastalığı görülen bireylerin annelerinin temizlik takıntısı olduğu, babalarının sert ve suçlayıcı otoriter bir yapıya sahip olduğu görülmektedir. Kişi suçlanmamak ya da ailesine uyabilmek bu davranışları tekrarlar. Amaç aslında suçluluktan uzak kalabilmek ve endişeyi yatıştırabilmektir.
Titizlik ve temizlik hastalığı tedavi edilmesi gereken hastalıktır. Tedavi edilmezse, çoğu kez boşanmalara, sosyal çevrenin tamamen bitmesine, işe gidememeye, çocuklarla zaman geçirememe gibi sosyal sorunlara yol açabilir.
Ellerde ya da vücutta çok yıkanmaya ve kimyasallara bağlı deri veya cilt hastalıklarına, depresyon, intihar riski gibi psikiyatrik hastalıkların buna eşlik etmesine neden olur.