Erişim engelleme/yayından kaldırma hakkının tanımı ve kullanımı
Bu hak, 5651 Sayılı İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanun ile düzenlenmiştir. Kanunun amacı internet ortamında işlenen suçlarla mücadele etmektir. Öncelikle belirtmek gerekir ki, erişim engeli ve yayından kaldırma birbirlerine yerine sıkça kullanılmaktadır. Ulaşılmak istenen sonuç bakımından benzer nitelikte olsa da, yayından kaldırma daha sınırlı bir engeli, erişim engelleme ise daha kapsamlı bir engeli ifade etmektedir.
Bu kanun kapsamında, içerik sağlayıcıya, erişim sağlayıcıya ve yer sağlayıcıya çeşitli sorumluluklar yüklenmiştir. Her ne kadar bunlara ilişkin tanınlar kanunun 2. Maddesinde yer alıyor olsa da, kanun koyucunun teknik açıklamaları gerek vatandaşlar gerekse de hakimler ve özellikle Sulh Ceza Hakimleri için yetersiz kalmıştır. Bu sebeple kanundaki teknik tanımından öte, uygulamaya yansımış halini açıklamakta fayda görüyorum.
Erişim sağlayıcı; TTnet, Turkcell, Kablonet gibi, kurdukları altyapılar ile internete ulaşmayı sağlayan ilk adım olarak nitelendirilebilecek kişi ve kurumları ifade eder.
Yer sağlayıcı; Facebook, Twitter, medium.com gibi, erişim sağlayıcıdan aldığı internet ile paylaşım yapmayı sağlayacak ortamı sunan kişi ve kurumu ifade eder.
İçerik sağlayıcı ise; sosyal medyada hesap açarak herhangi bir fotoğraf ya da ileti paylaşan, herhangi bir üyeliği olmaksızın gönderi altına yorum yapan ve bunun gibi internetten ulaşım sağlanan bir sayfada varlığını gösterecek herhangi bir eylemde bulunan kişileri ifade eder. İçerik sağlayıcı, internet ortamında varlığının belirtisi olan her türlü içerikten sorumludur.
Kanun, 8. Ve 9. Maddelerinde erişim engellenmesinin dayanaklarını açıklamıştır.
Kanunun 8. Maddesinde sayılan suçların oluştuğu hususunda yeterli şüphe bulunduğu takdirde erişim engeli kararı verilir.
Kanunun 9. Maddesi ile kişilik haklarının ihlal edildiğini iddia eden kişi ve kurumlar, 9/A maddesi ile özel hayatının ihlal edildiğini iddia eden kişiler, erişim engeli talep edebilir.
Önemli hatırlatmak gerekir ki, 6518 Sayılı Kanunun'un 93. Maddesi ile yapılan değişiklik ile cevap ve düzeltme metni yayınlanmasına dair hüküm kaldırılmıştır. Yani cevap ve düzeltme metni yalnızca basılı yayınlar için söz konusu olup, internet ortamında bulunan bir yayın için tekzip talep edilemeyecektir.
BAŞVURU SÜRESİ VE USULÜ:
* 9. Madde kapsamında, kişilik haklarının ihlal edildiğini düşünen kişi ya da kurum ya da özel hayatının ihlal edildiğini düşünen kişi, içerik yayında olduğu süre boyunca belirli bir zamanaşımı süreci mevcut olmaksızın, içeriğin kaldırılmasını ya da erişimin engellenmesini talep edebilir. Tekzip metinin yayınlanmasında olduğu gibi tabi ki doğrudan yer sağlayıcı ya da içerik sağlayıcıya başvurulabilecektir ancak bunun sonuç verme oranı tekzip hakkında açıkladığım gibi düşüktür.
* Kişi, sebepleri ve taleplerini belirterek, herhangi bir Sulh Ceza Hakimliğine başvurabilir. İnternet ortamında mekandan bağımsız bir ulaşım söz konusu olduğu için ve yer konusunda kanun koyucu belirli bir yetkilendirmeye gitmediği için, kişinin herhangi bir Sulh Ceza Hakimliğine başvurması yetki sorunu doğurmayacaktır.
* Bu başvuruda muhatap olarak, içerik sağlayıcının ya da yer sağlayıcının (internet sitesinin) internetten sorumlu müdürünün gösterilmesi doğru olacaktır. Fakat yine kanun koyucunun muhatap konusunda sessiz kalmış olması sebebiyle, doğrudan sitenin adının yazılması (www.hurses.com.tr gibi) da yeterli olacaktır.
* Bu başvuru, Sulh Ceza Hakimliği'nce karşı tarafın savunması alınmaksızın, ivedi olarak incelenir ve karar verilir. Burada da inceleme ve kararın belirli bir çerçevesi olduğunu söylemek oldukça zordur. Benzer şekilde Sulh Ceza Hakimliklerinin kendi içlerinde ve birbirleriyle çelişki ve çeşitlilik içeren kanaatleri önem arz etmektedir. Karara 7 gün içerisinde, sıralama olarak bir sonraki Sulh Ceza Hakimliği'ne sunulan dilekçe ile itiraz edilir ve bu karar kesindir.
* Eğer Sulh Ceza Hakimliği'nce itirazdan önce, erişimin engellenmesine ya da yayından kaldırmaya karar verilmişse, karar Erişim Sağlayıcıları Birliğine gönderilir ve yayıncının dahi haberi olmaksızın karar uygulanır.
SONUÇ:
Tekzip metninin yayınlanması ve erişimin engellenmesi hakları şüphesiz ki, kişilik hakları ihlalinin en önemli yaptırımı, çoğu zaman da önleyicisidir. Ancak özellikle medya üzerinde siyasi baskının yoğun yaşandığı toplumlarda, bu hakkın kötüye kullanılarak basın hürriyetini ve bir bakıma vatandaşların haber alma hürriyetini engellediği gözlemlenmektedir. Tam tersi olarak basının özgürlüğünün sınırlarının çizilemediği toplumlarda ise haber adı altında yer alan metinler ile toplumun kışkırtıldığı ve kişilerin sadece haberler aracılığı ile yargılandığı gözlemlenmektedir. Bu denge ancak kanunların adil uygulanması ile çözülebilecektir. (Bitti)