Çoğunlukla uzun süreli uçuşlar sonrasında ortaya çıkan, vücudun biyolojik saati ile iniş yapılan yerin saatinin uyuşmaması nedeni ile yaşanan bir rahatsızlıktır. Bilinen en önemli yan etkisi ise uykusuzluktur.
Duruma sözlük anlamını belirterek başladıktan sonra vücudumuz bunu neden yaşıyor, tehlikesi var mı, önlemek mümkün mü kısaca bu konulara değinmek istiyorum.
Vücudumuz ne zaman uyumamız ne zaman uyanmamız gerektiğini belirleyen bir iç ritme sahiptir. Bu ritim bizim yaşadığımız çevreye göre belirlenir. Bu iç ritimdeki düzen sayesinde hormonlarımız, üretilen proteinler ve daha birçok biyolojik ritim ayarlanır.
Jet lag denilen durumda en sık görülen problem uykusuzluktur. Zinde hissetmeme, dikkati toplamada sorun, sindirim sistemi problemleri, duygu durum değişiklikleri de görülebilir. Bu durumlardaki iyileşme süreleri kişiden kişiye değişir. Genel olarak bir gün içinde tüm olumsuz durumlar kaybolur.
Vücudumuzun iç ritminin bozulmasındaki en önemli etken güneş ışığıdır. Ayrıca uçakla seyahat ederken yaşanan kabin basıncı ve kabin atmosferinin de etkisi vardır.
Güneş ışığı göze geldiğinde retina üzerinde bulunan özel hücreler güneş ışığının geldiğini beyindeki hipotalamus adı verilen bölgeye iletirler. Gece ışık az olduğundan hipotalamus epifiz bezi sayesinde melatonin salgılanmasına yol açar. Böylece hücreler büyük proteinleri üreterek zarar gören hücrelerin yenilenmesini sağlar. Gündüz ise bu durumun tersi yaşanır.
Jet lag tehlikesiz bir durum olarak düşünülebilir. Ancak bu kişiler en az bir günü dinlenerek geçirmeli ve dikkat gerektiren aktivitelerden uzak kalmalıdırlar. Özellikle bir sonraki gün trafiğe çıkmamaları tavsiye edilmektedir.
Özellikle doğu yönüne doğru yapılan seyahatler öncesinde; birkaç gün önceden en az bir saat erken yatmak, batı yönlü seyahatlerde ise bir saat geç yatmak faydalı olacaktır.
Uçuş sırasında ve sonrasında bol miktarda su tüketilmesi dehidrasyon yaşanmasını engelleyecektir. Seyahat öncesinde ve seyahat aşamasında kafein ve alkol tüketiminden kaçınmak gerekir.
Jet lag birkaç gün içinde kendiliğinden geçmez ve aşırı uykusuzluk gibi durumlar ortaya çıkarsa uzman önerisinde uygun ilaçlar alınabilir. Güneş ışığı vücudun çalışmasını doğrudan etkilediği için gidilen yerde güneş ışığı varken uyumamaya çalışmak çok önemlidir. Bu önlemleri uygulayarak jet lag etkileri hafifletilebilir.