İlk defa tanıştığınız bir insan da önce ne dikkatinizi çeker? Sizin için karakter mi yoksa fiziksel özellikler mi önce gelir? Bir kişinin konuşması mı, giyimi mi, yürüyüşü mü yoksa yemek yemesi mi sizin bir fikir sahibi olmanıza yol açar? Sadece tek bir özelliğe ya da birkaç özelliğe bakarak mı bir birey hakkında fikir sahibi olursunuz?
Bir kişi, olay ya da nesne hakkında gözlemlerden yola çıkarak genel kanıya varma durumuna ya da hatasına Hale Etkisi ya da Halo Etkisi denilmektedir. İlk izlenim genelde insanları manipüle edebilecek kadar büyük öneme sahiptir. Fiziksel olarak güzel olan iyidir anlayışı ya da düşüncesi hale etkisinde önemli bir yere sahiptir.
Hale etkisi ilk kez psikolog Thorndike tarafından ortaya çıkarılmıştır. Bir kişinin tek bir olumlu özelliğini göz önüne alarak onun tüm özelliklerinin olumlu olacağını düşünmek ve bunu kabul etmekte hale etkisi olarak adlandırılır.
Örneğin iyi giyimli, şık görünen bir kişinin yardımsever, anlayışlı, saygılı ve genel olarak iyi olarak kabul edilmesi hale etkisine girer
Thorndike Birinci Dünya Savaşı sırasında komutanlara emirlerindeki askerler hakkında sorular sorarak araştırmalarına başlamıştır. Bu askerlerin fiziksel özellikleri, zekaları, emirlere uyma becerileri hakkında sorulan sorularla değerlendirmeleri istenmiştir. Komutanlar fiziksel olarak güçlü görülen askerlerin sadık, emirleri başarıyla uygulayan, zeki ve disiplinli olduğu bilgisini vermiştir. Fiziksel olarak güçsüz görülen askerler içinse genel yargı diğer özellikleri için de olumsuz olmuştur.
Hale etkisi günlük hayatımızda hele hele sosyal medyanın bu kadar içimize işlediği dönem de daha etkili bir duruma gelmiştir. Özellikle iş mülakatlarında, pazarlama, reklamcılık ve politika gibi alanlarda hale etkisini görmek mümkündür.
Birkaç farklı araştırma, insanları iyi görünümlü olarak değerlendirdiğimizde, onların olumlu kişilik özelliklerine sahip olduklarına ve daha zeki olduklarına inandığımızı göstermiştir. Hatta yapılan çok çarpıcı bir araştırmada jüri üyelerinin çekici insanların suçlu olduğuna inanma olasılıklarının daha düşük olduğu görülmüştür.
Hale etkisi eğitim hayatında da görülmektedir. Öğretmenler fiziksel olarak güzel olan ya da kendi güzellik algılarına hitap eden öğrencilere daha sevecen yaklaşabilmektedir. Ya da onlardan daha yüksek başarı beklentisine sahip olmaktadır. Aynı durum öğrenciler için de geçerlidir. Bir öğretmenin sıcak kanlı olması öğrencilerin onu daha çok sevmesi ve onun derslerinde daha başarılı olma gayretinde bulunması ile sonuçlanabilmektedir.
Nasrettin Hoca'nın fıkrasında olduğu gibi 'ye kürküm ye' durumu veya 'insanlar kıyafetleri ile karşılanır ancak fikirleri ile uğurlanır' sözü hale etkisine özet bir bakış açısı olabilir.
Sosyal hayatta sorun yaşamamak, kırılmamak için göze hitap eden her şey iyidir mantığından uzaklaşmak gerekir. Kısa süreli iletişimler hale etkisini arttırır. Bu nedenle beklentileri en alt düzeyde tutmak yeni tanıdığımız insanlar açısından faydalı olacaktır.