Mal rejimi, evlilik birliği kurulmadan önce veya sonradan evlilik süresince eşlerin sahip oldukları malvarlığı üzerindeki hak ve yükümlülükleri ve evlilik birliği son bulduğunda bu değerler üzerindeki tasarrufları düzenleyen kurallar bütünü olarak tanımlanabilir.
2001 tarihinde yürürlüğe giren Türk Medeni Kanunu('TMK') 'nun ikinci kitap dördüncü bölümünde eşler arasındaki yasal mal rejimi düzenlenmiştir. Bu düzenlemeler göre evlilik birliğindeki yasal mal rejimi, edinilmiş mallara katılma rejimidir.
Edinilmiş mallara katılma rejimi kısaca;
Eşlerin kişisel malları ve evlilik birliği süresince edinilen mallar ayrımına dayanmaktadır. TMK' nın yürürlüğe girdiği 01.01.2002 tarihinden itibaren kurulan evliliklerde, başka bir mal rejimi seçilmemişse, geçerli olacak olan rejimdir.
2002 öncesi gerçekleştirilen evliliklerde mal rejiminin sona ermesi durumunda hangi mal rejiminin uygulanacağı konusunda sorun ortaya çıkmıştır. Yargıtay bu durumda 2002 tarihine kadar mal ayrılığı rejimini; 2002'den sonra ise edinilmiş mallara katılma rejimini uygulayarak bir tasfiye gerçekleştirmektedir.
Bu konudaki bir istisna 4722 sayılı Türk Medeni Kanunu'nun Yürürlüğü ve Uygulama Şekli Hakkında Kanun m.10 hükmünde bulunmaktadır. Söz konusu hüküm gereğince TMK' nın yürürlüğe girdiği tarihten itibaren eşler, evliliğin başından itibaren geçerli olacak şekilde edinilmiş mallara katılma rejimini seçebilirler. Bunu yanı sıra yürürlük tarihinden itibaren uygulanması amacıyla bir yıl süreyle sınırlı olmak üzere eşlerin, başka bir mal rejimini seçebilme imkanı bulunmaktaydı. Eğer bir yıllık süre içerisinde bir seçim yapılmadıysa, sürenin sonunda edinilmiş mallara katılma rejimi uygulanmaktadır.
Edinilmiş mallara katılma rejiminde önemli olan ayrım, kişisel mal ve edinilmiş mal ayrımıdır. TMK m. 219 düzenlemesine göre edinilmiş mallar şöyle sıralanmıştır:
- Çalışmasının karşılığı olan edinimler,
- Sosyal güvenlik veya sosyal yardım kurum ve kuruluşlarının veya personelle yardım amacı ile kurulan sandık ve benzerlerinin yaptığı ödemeler,
- Çalışma gücünün kaybı nedeniyle ödenen tazminat,
- Kişisel malların gelirleri,
- Edinilmiş malların yerine geçen değerlerdir.
TMK madde 220'de de kişisel mallar düzenlenmiştir. Bu hükme göre kişisel mallar:
- Eşlerden birinin yalnız kişisel kullanımına yarayan eşya,
- Mal rejiminin başlangıcında eşlerden birine ait olan veya bir eşin sonradan miras yoluyla ya da herhangi bir şekilde karşılıksız kazanma yoluyla elde ettiği malvarlığı değerleri,
- Manevi tazminat alacakları,
- Kişisel mallar yerine geçen değerlerdir.
Bu ayrım gereği edinilmiş mallarda eşlerin, karşılıklı olarak edinilen mallar üzerindeki alacak hakkına sahipken; kişisel mallarda sadece o mallara sahip eşin hakkı söz konusudur. Tasfiye aşamasında her iki eşin mal varlıkları ayrı ayrı belirlenerek tasfiye edilir. Bir eşin katılma alacağı hesaplanmasında öncelikle edinilmiş malların toplam değeri belirlenir.
[1]Av. Burcu Keskin, '4721 sayılı Türk Medeni Kanun' a göre Mal Rejimi Sözleşmeleri', İstanbul Barosu Dergisi, Temmuz-Ağustos 2020, Cilt 94, Sayı:2020/4, S.128-131.