KVK'nun 10. maddesinde yapılan bir düzenleme ile Bakanlar Kurulunca yardım kararı alınan doğal afetler dolayısıyla Başbakanlık aracılığıyla makbuz karşılığında yapılan ayni ve nakdi yardımların tamamının kurum kazancından indirilebileceği hükme bağlanmıştır.
VI-SOSYAL YARDIMLAŞMAYI VE DAYANIŞMAYI TEŞVİK FONUNA VEYA BU FONA İLİŞKİN VAKIFLARA YAPILAN BAĞIŞ VE YARDIMLARIN DURUMU
3294 sayılı Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Teşvik Kanunu ile bu isim altında bir fon oluşturulmuştur. Bu fonda toplanan paraların ihtiyaç sahiplerine dağıtımı ve kanunun amaçları doğrultusunda sair faaliyetlerde bulunmak üzere her il ve ilçede sosyal yardımlaşma ve dayanışma vakıfları kurulması öngörülmüştür.
3294 sayılı kanunun 9. maddesine göre; 'fona ve vakfa yapılacak bağış ve yardımlar, her türlü vergi, resim ve harçtan muaftır. Bu bağış ve yardımlar kurumlar ve gelir vergisi matrahından indirilebilir.'
Bu hüküm uyarınca gerek fona gerekse sosyal yardımlaşma ve dayanışma vakıflarına yapılan bağışlar ve yardımlar gelir ve kurumlar vergisi uygulamasında sınırsız olarak gider yazılabilmektedir.
Ancak hesap dönemleri sonucunun zarar olması halinde, bu fon ve varlıklara yapılan bağış ve yardımlarla dönem zararları büyütülemez veya matrah zarara dönüştüremez.
VII-UMUMİ HAYATA MÜESSİR AFETLER DOLAYISIYLA ALINACAK TEDBİRLERLE YAPILACAK YARDIMLARA DAİR 7269 SAYILI KANUNA GÖRE AFET FELAKETZEDELERİNE YAPILACAK BAĞIŞ VE YARDIMLARIN DURUMU
7269 sayılı kanunun 1. maddesinde doğal afetler sayılmış ve bu afetlerde zarar gören yerlere yapılacak bağışlarda bu kanun hükümlerinin uygulanacağı belirtilmiştir.
Yine bu afetlerin genel hayata etkinliğine ilişkin esasların Bayındırlık ve İskan Bakanlığınca hazırlanacak yönetmelikle belirleneceği açıklanmış ve söz konusu afetlerin meydana gelmesinde zararın o yerin genel hayatına etkili olup olmadığına Bayındırlık ve İskan Bakanlığınca karar verileceği belirlenmiştir.
Anılan kanunun 33. maddesinde, bu kanun kapsamında yapılacak harcamaları karşılamak üzere belli kaynaklardan oluşan bir fon teşkil edilmesi öngörülmüş ve fonun kaynaklarından biri olarak bu amaca yönelik bağışlar da sayılmıştır.
Aynı kanunun 44. maddesine göre;
'Gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri tarafından 33. madde mucibinde fona verilen hisseler verildikleri yılın yıllık beyannamesiyle bildirilecek gelirlerden ve kurum kazançlarından indirilir'
7269 sayılı kanun kapsamında doğal afetlerden zarar gören yerleri için oluşturacak yardım fonuna yapılacak bağış ve yardımlar gelir ve kurumlar vergisi matrahından indirilebilir.
Ülkemizde 17 Ağustos 1999 tarihine Marmara Bölgesinde meydana gelen deprem sonrası deprem bölgesine yapılan bağış ve yardımların gider yazılabilmesine ilişkin esaslar 64 Seri Nolu Kurumlar Vergisi Genel Tebliği ile açıklanmıştır.
VIII-SOSYAL HİZMETLER VE ÇOCUK ESİRGEME KURUMU HAKKINDAKİ 2828 SAYILI KANUNA GÖRE BU KURUMA VE KURULUŞLARA YAPILAN BAĞIŞ VE YARDIMLARIN DURUMU
Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu hakkındaki 2828 sayılı kanunun 18. maddesinin (e) bendinde kuruma yapılacak her türlü nakdi ve ayni bağışlar kurumun gelirleri arasında sayılmıştır.
Kanunun 20. maddesinin (b) bendine göre;
'Gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri tarafından kurum ve kuruluşlara (Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu ve Kuruluşları) makbuz karşılığı yapılacak nakdi bağışların sınırsız gelir ve kurumlar vergisi matrahından indirilmesi mümkündür.'
Bu hüküm gereğince gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinin SHÇEK'na yapacakları nakdi bağışlar hudutsuz olarak vergi matrahından tenzil edilebilecektir. Diğer taraftan, makbuz mukabilinde yapılacak bu bağışların ilgili senelerdeki gelir veya kurumlar vergisi matrahını aşmaması gerektiği bilinmelidir.
IX-ÜNİVERSİTELERE VE YÜKSEK TEKNOLOJİ ENSTİTÜLERİNE YAPILAN BAĞIŞLARIN DURUMU
Gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri tarafından üniversitelere veya ileri teknoloji enstitülerine makbuz mukabilinde yapılacak olan nakdi bağışlar vergi matrahından indirilecektir(1).
Böylece yukarıdaki hükümler gereğince ileri teknoloji enstitüleri teknoloji alanında yüksek seviyede araştırma, eğitim-öğretim, yayın ve danışmanlık yapan kamu tüzel kişileri ve bilimsel özelliklere sahip yüksek öğretim kurumlardır.
Vakıflarca kurulan belli niteliklere sahip yüksek öğretim kurumlarına yasa ile üniversite adı verileceği hükmü yer almaktadır. Bu hükme göre, bu kanunla şimdiye kadar üniversite adını alan ve alacak olan vakıf üniversitelerine yapılacak nakdi bağışların da gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerince vergi matrahından indirileceği düşüncesindeyiz(2).
X-İLKÖĞRETİM YASASINA GÖRE İLKÖĞRETİM KURUMLARINA YAPILACAK BAĞIŞ VE YARDIMLARIN DURUMU
Gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri tarafından makbuz karşılığında yapılacak nakit bağışları yıllık bildirim ile indirilecek olan gelirlerden ve kurum kazancından indirilecektir(3).
Böylece, gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinin ilköğretim kurumlarına makbuz mukabilinde yapacakları nakit bağışlar gelir veya kurum matrahının saptanmasında gider olarak dikkate alınacaktır.
XI-TÜBİTAK'A YAPILACAK OLAN BAĞIŞLARIN DURUMU
Gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri tarafından TÜBİTAK'a yapılan para bağışları yıllık beyanname ile bildirilecek gelirlerden ve kurum kazançlarından indirilebilir(4).
XII-ATATÜRK KÜLTÜR DİL VE TARİH KURUMU KANUNA GÖRE YAPILAN BAĞIŞLARIN DURUMU
2876 sayılı Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Kanunun 100. maddesinde a/2, b/3, c/4 ve e/3 bentlerinden yüksek kuruma ve bağlı kuruluşlarına yapılan bağışlar bunların gelirleri arasında sayılmış ve kanunun 101. maddesinde de yüksek kuruma ve bağlı kuruluşlara yapılan bağışlar gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerince yıl içinde verecekleri beyannamelerle gider yazılabileceği hüküm altına alınmıştır(5).
XIII-ULUSAL AĞAÇLANDIRMA VE EROZYON KONTROLÜ SEFERBERLİK YASASI KAPSAMINDA YAPILAN AĞAÇLANDIRMA VE EROZYON DENETİM HARCAMALARININ DURUMU
Ağaçlandırma ve erozyonla mücadeleye ilişkin yapılacak olan harcamalar 4122 sayılı yasa ve bu yasaya göre çıkarılacak yönetmelik hükümleri uyarınca vergi mükellefleri tarafından gelir veya kurumlar vergisi matrahının tespitinde bu harcamalar dikkate alınacaktır(6).
XIV-KESİNTİSİZ 8 YILLIK EĞİTİME DESTEK AMAÇLI YAPILACAK BAĞIŞLARIN DURUMU
Kesintisiz 8 yıllık ilköğretim masraflarının karşılanması için yapılan nakit bağışların tümü esasında 222 sayılı ilköğretim yasasının 76. madde hükmüne göre belli şartlarda yönetmelik uyarınca gider yazılabiliyor iken, 97/1 sayılı Maliye ve Milli Eğitim Bakanlıkları tarafından ortaklaşa çıkarılan tebliğde bu tür bağışların bir sınırlama olmaksızın gider yazılabileceği belirtilmiştir.
Özetle, 8 yıllık kesintisiz ilköğretim giderlerini karşılamak amacıyla, bu yasa kapsamında yapılacak ve belirlenen özel hesaplara yatırılan nakdi bağışların tümü önceden herhangi bir izne tabi olmaksızın 'gider'yazılabilecektir(7).
XV-SONUÇ VE ÖZET
5422 sayılı KVK'nun 14/6 md. hükmüne göre yapılacak bağış ve yardımlar kurum kazancını saptanmasında gider olarak dikkate alınmakta ve yasal hudutları aşan bağış ve yardımlar ise kanunen kabul edilmeyen gider olarak matraha ilave edilmekte idi. Bilahare, 5222 sayılı yasa ile KVK'da yapılan düzenlemeler sonucunda bağış ve yardım ve diğer indirimler kanunun 14. maddesinden çıkarılarak, beyannamede indirim konusu yapılacak unsurlar olarak mükerrer 14. madde kapsamına alınmıştır.
Yapılan bu düzenleme ile bağışlar ile kültürel ve sportif sponsorluk harcamalarının matrahtan indirim şeklinin değişmesine sebep olmuştur. Buna göre yapılan bağışlar ve sponsorluk harcamaları önce dönem içinde yasal defterlere gider olarak kaydedilecek, sonra bu tutarlar beyannameye kanunen kabul edilmeyen gider olarak matraha ilave edilecek, daha sonra bunların kazançtan indirilmesi mümkün olan kısmı hesaplanacak ve nihayet bulunan tutar beyannamede ayrılan özel yerlere yazılmak suretiyle indirim konusu yapılacaktır. Beyanname formatına göre, zarar mahsubundan sonra bağış indirimine geçilecektir. Bağış indiriminden sonra kalan tutarla sınırlı olarak da yatırım indirimi yapılacaktır.
5520 sayılı kanunda da aynı yaklaşım esas alınmış, beyannamede indirim konusu yapılacak, bağış, yardım, sponsorluk harcamaları ve Ar-Ge indiriminin beyanname üzerinde yapılacağı 10. maddede açıklanmıştır.
Bu düzenlemelere göre yıl içerisinde yapılan bütün bağış ve yardımların ticari bilanço karının tespitinde gider olarak dikkate alınması gerekir. Beyanname aşamasında tamamının kanunen kabul edilmeyen gider olarak matraha ilave edilmesi devamında beyannamenin bağış ve yardım indirimi ile ilgili beyannamenin 58-61 sütunlarında kanunun izin verdiği tutarların kurumlar vergisi matrahından indirilmesi gerekir.
Diğer taraftan, KVK md. 10 hükmü uyarınca bağış ve yardımların toplamı o yıla ait kurum kazancının %5'ini aşmaması gerekmektedir. Ancak, KVK GT Seri No 67 hükmü uyarınca da 'indirilecek bağış ve yardım matrahlarının tavan limitinin hesaplanmasında esas alınacak kurum kazancı; zarar tenzili dahil indirimleri yapıldıktan sonra, iştirak kazançları hariç indirim ve istisna düşülmeden evvelki tutarlarını ifade etmektedir' şeklinde görüş bildirilmiştir. (Bitti)
----------------
(1) 2547 sayılı yasa md.56/b
(2) ÖZTÜRK Bünyamin, age.116
(3) 222 sayılı yasa md.76/g
(4) 278 sayılı yasa md.13
(5) 2876 sayılı yasa md.100/a-e
(6) 4122 sayılı yasa md. 12-16
(7) 4306 sayılı yasa md. 1 ve 222 sayılı md. 76. İlgili yönetmelik 86/10942 ve yine Maliye ve Milli Eğitim Bakanlığı tarafından ilan edilen müşterek tebliğ sayı 97/1.