Giriş; Dünya hızla değişmekte ve gelişmekte iktisat, siyaset, yönetim öncelikli olmak üzere insan yaşamının her aşamasında gelişim ve dönüşüm bilgi ve iletişim teknolojileri eliyle gerçekleşmektedir. Günümüzde teknolojik gelişmeler baş döndürücü bir hızla devam etmektedir.
Ülkemizde yaklaşık yirmi beş yıllık bir çalışma ile sistematik olarak uygulamaya geçirilen e-Devlet uygulamaları ile birlikte muhasebe mesleği ve muhasebeci profili de değişmektedir. 21’inci yüzyılda geleneksel muhasebe mesleğini icra eden meslek mensupları yerini akıllı teknolojilerle donatılmış ve bu konuda eğitim almış kendisini geliştiren mali müşavirler/muhasebecilere bırakacaktır.
Mesleği etkileyen gelişmeler ile birlikte dijitalleşme süreci bizim için bir dönüm noktasıdır.
1985 yılında yürürlüğe giren 3065 sayılı Katma Değer Vergisi kanunu, 1989 yılında yürürlüğe giren 3568 sayılı Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik ve Yeminli Mali Müşavirlik Kanunu ve 2012 yılında yürürlüğe giren 6102 sayılı yeni Türk Ticaret Kanunu ile bugüne kadar elde etmiş olduğumuz kazanımlarımızı dijitalleşme ile mesleki dönüşüm gerçekleştirerek ya ileriye taşıyacağız ya da elde ettiğimiz tüm kazanımları kaybedeceğiz. Bunun için en büyük avantajımız muhasebe meslek mensuplarının TÜRMOB ile birlikte Türkiye’nin teknolojik dönüşümü en sağlıklı yaşayan meslek camiası olmasıdır.
Mesleğe İlişkin Tehditler
Geride kalan otuz beş yıllık süreçte muhasebe mesleği için dijital uygulamalar kapsamındaki gelişmelere bağlı olarak yeni fırsatlar doğsa da yeni tehditler ortaya çıkmaktadır. Bunlar aşağıdaki başlıklar altında özet olarak toplanabilir.
· Yasal Düzenlemeler
· Teknolojiye Uyum
· Maliyet
· Entegrasyon
· Bilgi Kaynağı
· Pratikleşme ve İş Yoğunluğu
· İnsan Kaynağı
· Meslek mensubunun yaşı
Bugün için Türmob kayıtlı ve mesleği icra eden meslek mensuplarının yüzde yetmişinin yaşı ellinin üzerindedir. Bu durum dijitalleşme sürecinde uyum konusunda sorunlar olmaktadır. (Https://www.turmob.org.tr/)
Mesleği Etkileyen Gelişmeler
21’inci yüzyılda geleneksel muhasebe mesleğini icra eden meslek mensupları Vergi Teknolojisi Uzmanlığı, Muhasebe Yazılım Mühendisliği, Mali Mühendislik ve Veri Uzmanı (Analistler) gibi mesleki tanımlamalar ve buna uygun mesleki bir yapılanma içinde olacaklardır. Blok Zinciri Teknolojisinin muhasebe ve denetimde getirdiği yeniliklerin ardından blok zinciri teknolojisi temelinde meslek mensuplarının geleceğin kayıt sistemine hazırlıklı olması önem arz etmektedir. Meslek mensuplarının bundan sonraki eğitim ve öğretim sürecinin de buna uygun olarak yeniden yapılandırılması bir zorunluluk olarak ortaya çıkarmaktadır.
Dijitalleşme ve E-Dönüşüm Uygulamaları
• E-YMM (Yeminli Mali Müşavirlik Raporlarının Elektronik Ortamda Gönderilmesi)
• E- fatura, e-arşiv, e-irsaliye, e-SMM, e-Bilet, e-dekont, e-DASB ve e-Gider Pusulası
• E- defter, e-Kayıt, Defter Beyan
• E- beyanname,
• E- bildirim,
• E- denetim,
• E-Viz (Elektronik Veri İbraz Sistemi)
· E-Poliçe
• E-Bildirge ve Bildirimler,
• E-Tevkifat,
• E-Sorgulama vb.
· Merkezi sicil kayıt sistemi (MERSİS),
• E-Gümrük
• Elektronik imza (e-imza),
• Elektronik ortamda düzenlenecek/yapılacak (e-Belge, e-Başvuru, e-Beyan, e-Sorgulama,
E-Senetler ve diğer) işlemler,
• E-posta (KEP) ile alınacak/yapılacak tebligatlar,
• Elektronik ortamda genel kurul işlemleri,
• Ticaret sicil kayıtlarının elektronik ortamda tutulması ve saklanması,
• E-Sorgulama vb. uygulamalar
· KGK Kamu Gözetim Kurumu-Bağımsız denetim süreci ile ilgili olarak yetkilendirme ve bilgi girişi ile Sözleşme bilgi girişi ve sorgulamalar ile diğer işlemler
Uygulamaları giderek tüm işletmeleri kapsayacak şekilde bir bir hayata geçirilmektedir.
Tüm kamusal alanlar başta olmak üzere ekonomiden sosyal yaşama tüm işlemler dijital ortama taşınmaktadır. Mobil uygulamalar her geçen gün kullanım alanı genişlemekte dijitalleşme ve dijital alanlar genişlemektedir. Dijital Vergi Dairesi bunun en yakın örneğidir.
“Meslek mensupları olarak E-Meslek yol haritasına ihtiyacımız vardır.”
Muhasebe mesleğinin dijital değişimi aynı zamanda meslek mensuplarının değişimini de zorunlu kılmaktadır. Bunun için bugünden gelecekteki muhasebe mesleğini ve meslek mensubunun konumunu şimdiden belirlemek gerekiyor. Meslek mensupları olarak kontrolümüz altında olmayan bu değişim sürecinde mesleki açıdan nasıl bir mücadele vermeliyiz?
Sormamız gereken en önemli soru dijitalleşmenin muhasebe mesleğine getirdiği bu değişime hazır mıyız? Olmalıdır! Bu kapsamda cevaplanması gereken sorular olarak;
• E-Defter uygulamasının bürolara etkisi
• Teknolojik değişim ve müşteri taleplerindeki değişmeler
• Mesleki açıdan hizmet kalite güvence sistemi
• Elektronik ortamda vergi denetimine hazırlıklı olmak
• Elektronik uygulamalarla ilgili karşılaşılan sorunlar
• E-Devlet uygulamaları kapsamında sorumluluklar
• Şifre ve yetki kullanımından (e-imza veya mobil-imza) ile doğan sanal suçlar ve sonuçları
• Güvenlik ve gizlilik önlemleri
• Müteselsil sorumluluğun hukuki sonuçları
Dikkate alınarak e-devlet projelerinde meslek mensubunun yeri ve rolü konusunda E-Meslek yol haritası belirlememiz gerekiyor. Özellikle mesleğin geleceğinin planlamasında dijital dönüşüm sürecinde mesleğe yönelik tehdit ve fırsatları içeren bu yol haritasına çok ihtiyacımız vardır. Aksi taktirde dijitalleşme sürecinde büro hizmeti sunan SMMM ve YMM büroları bundan çok etkilenecek ve büro muhasebesinin yerini şirketlerde bağımlı olarak çalışan SMMM veya YMM meslek mensupları alacaktır.
Bunun için teknolojik ve hizmet teknik altyapısını oluşturmak. İnsan kaynağı ve finansman desteği gibi konularla birlikte meslek yasamıza uygun olarak mesleki eğitim ve denetimini sağlayarak, mesleğin kamusal güvenini artırmamız gerekmektedir.
Güncel Gelişmeler
Son yirmi beş yıllık dönemde dijitalleşme ile ilgili önemli gelişmeler olmakla birlikte Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından yapılan çalışmalara baktığımızda önümüzdeki dönemde bu dönüşüm çok daha hızlı olacaktır.
GİB İnternet sitesinde yayınlanan tebliğ taslaklarını incelediğimizde “Elektronik belge uygulamalarının yaygınlaşması, elektronik ortamda düzenlenen belgelere erişimin kolaylaşması ve kamu kurumları arasındaki bilgi paylaşımının etkinleşmesi” aşağıda yer alan düzenlemelerin gerekçesi olarak ifade edilmektedir.
Ba-Bs Uygulamasına Son
Eylül 2024 dönemi bildirimlerinden başlamak üzere Form Ba ve Form Bs bildirimlerinin verilmesi uygulamasına son verilecek olması.
Elektronik Defter Genel Tebliğinde Yapılan Değişiklik
Yayınlanan tebliğ taslağına göre 01.01.2025 tarihinden itibaren bilanço esasına göre defter tutmak zorunda olan mükellefler ile ihtiyari olarak bilanço esasına göre defter tutmayı tercih eden mükelleflerin e-defter kapsamına alınacak olması.
E-Belge Kullanımın kapsamı
e-Fatura, e-Arşiv Fatura, e-İrsaliye e-Gider Pusulası, “e-Müstahsil Makbuzu, e-SMMM, (e-Dekont) gibi e-Belgelerin oluşturulması, imzalanması, iletilmesi ve saklanması konusunda yapılan düzenlemelerin güncellenerek kapsamının genişletilmesi.
E-Denetim
Kayıt işlemlerine ilişkin yapılan düzenlemelere paralel olarak kayıtlarda yer alan bilgilerin kontrolu amacıyla da e-denetimin uygulamaya konulmasını geçtiğimiz gün Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek şöyle açıkladı: “Vergiye gönüllü uyumu artırmak için denetim süreçlerini elektronik ortama taşıyoruz. Hızlanan dijital dönüşüm ve bilgi teknolojilerinin etkin kullanımıyla vergi denetimi elektronik ortamda yapılabilecek. Müfettişler ve mükelleflerin fiziken bir araya gelmesine gerek kalmayacak. Yeni sistem sayesinde ayrıca e-uzlaşma ile uzlaşmaların elektronik ortamda gerçekleştirilmesi, e-izah ile mükelleflerin elektronik ortamda izaha davet müessesi kapsamında izahta bulunabilmesi sağlanacak”
Meslek mensupları başta enflasyon düzeltmesi olmak üzere artan iş yükü karşısında mücadele ederken bakanlığın süre olarak öngörülemeyen bu tür düzenlemeleri ile dijitalleşmenin kapsamının genişletilmesi özellikle muhasebe bürolarını olumsuz etkileyecek maddi bedelinin yanında insan kaynağı acısından zor durumda bırakacaktır.
Vergide Teknoloji Kullanımının Artık Bir Bedeli Olacak
7491 sayılı kanunla 213 sayılı VUK mükerrer 413 maddesinde yer alan “Dijital Sorgulama Katılım Payı” Bugün belki rakamsal olarak çok düşük bir tutar olsa da her yıl yeniden değerleme oranında artacak olması dolayısıyla bu tutar ileride büyük meblağlara ulaşacaktır. Vergide dijital dönüşümle birlikte vergide böyle bir uygulamanın getirilmesi e-devlet hizmetleri başta olmak üzere ileride başka alanlara da emsal teşkil edebilecektir. SMMM ve YMM’lerin sunmuş oldukları hizmetler karşılığında üretilen verilerden alınacak katılım bedelinden pay alması tartışılmaya açılmalıdır.
Sonuç ve Öneriler
Dünyadaki teknolojik değişim ve dönüşüme bağlı olarak vergisel işlemler ile birlikte muhasebe uygulamaları da çok hızlı bir değişim ve dönüşüm yaşamaktadır. Bu dönüşüme uygun olarak mesleki acıdan dijital uygulamalar kapsamında tüm yetki ve sorumlulukların yasada yeniden düzenlenmesi, meslek mensubunun dijital dönüşümde yeri ve rolünün belirlenerek mesleğin kamusal güveninin artırılması gerekiyor. Bu kapsamda Dijital Dönüşüm Raporlama ve Uygulama eğitim sürece başlatılması önem arz etmektedir.
Muhasebe meslek mensupları olarak bizler ekonomik faaliyet sonuçlarını;
Dün Kayıt,
Bugün Denetleyen,
Dijital dünyada ise yorumlayan bir meslek olarak dijital muhasebeye uygun mesleki dönüşüm kültürünü geliştirmemiz gerekiyor.
Türmob öncülüğünde tüm SMMM ve YMM Odaları bünyesinde Dijital Dönüşüm İzleme ve uygulama komisyonu oluşturulmalı ve dijitalleşme ile birlikte E-Devlet içinde meslek mensubunun rolü ve sistemdeki yeri ile yetkisi yeniden belirlenmelidir.
2025 Yılı mesleki açıdan dijitalleşmenin yoğun yaşanacağı bir yıl olacaktır. Dijital hizmet alımı mesleki arz talebi yeniden şekillendirecektir. Bilgi düzeye ve mesleki kültürel dönüşümü gerçekleştirenlere talep artacaktır.
Yapay zekanın da hata yapacağı hiçbir zaman göz ardı edilmemelidir.
-------------------------
Kaynak; https://www.alomaliye.com/