Denetim standartlarının kavramsal temel alt yapısı (4): Raporlama standartları

Genel kabul görmüş denetim standartlarının üçüncü grubunu oluşturan 'Raporlama Standartları' denetim faaliyeti sürecinde yapılan muhakeme sonucunda ulaşılan yargının (oluşturulan görüşün) işletmeden çıkarı için bilgi bekleyen ilgililere sunulmasını kapsamaktadır. Bu grubu oluşturan standartlar, daha ziyade finansal tabloların denetimi kapsamındadır. Raporlama standartları, denetim raporunun yapısına, dipnotlarına ve hazırlanmasına ilişkin temel ilkelerden oluşur.

Raporlama standartları, dört standarttan oluşmaktadır: Muhasebe İlkeleri ve Finansal Raporlama Standartlarına Uygunluk, Tutarlılık, Açıklayıcı Dip Notları ve Görüş.

Muhasebe İlkeleri ve Finansal Raporlama Standartlarına Uygunluk: Düzenlenecek rapor, finansal tabloların Genel Kabul Görmüş Muhasebe İlkeleri ile muhasebe ve finansal raporlama standartlarına uygun olarak hazırlanıp hazırlanmadığını belirtmelidir.

Bu standarda göre, düzenlenecek denetçi raporunda finansal tabloların mutlaka genel kabul görmüş muhasebe ilkeleri ile muhasebe ve finansal raporlama standartlarına uyup uymadığı belirtilir. Aksi halde, raporun okuyucuları tarafından finansal tabloların söz konusu ilkeler ile muhasebe ve raporlama standartlarına uygun olduğu konusunda bir ön yargı oluşacaktır. Bu nedenle bu standart sayesinde böyle bir yargının oluşmasının önlenmesi hedeflenmektedir.

Tutarlılık: Düzenlenecek raporda, cari dönem finansal tablolarını etkileyen muhasebe yöntem ve teknikleri ile bir önceki dönem finansal tablolarını etkileyen muhasebe yöntem ve teknikleri arasında farklılıklar söz konusu ise bunların ayrıntılı bir şekilde açıklanmasına yer verilmelidir. Bu standart, finansal bilgilerin veya finansal tabloların muhasebenin temel kavramlarından Tutarlılık Temel Kavramına uygun olup olmadığının raporlanmasını hedeflemektedir. Söz konusu temel kavram, denetlenen işletmenin finansal bilgilerinin dönemler arası sağlıklı bir şekilde karşılaştırılabilmelerini amaçlamaktadır. Dolayısıyla, bu durumun denetlenen finansal bilgilere de yansıması gerekmektedir.

Açıklayıcı Dip Notları: Düzenlenecek raporda aksine bir bilgi yoksa finansal tabloların ekinde yer alan açıklayıcı dipnotlardaki bilgiler yeterli olarak kabul edilecektir. Finansal tablolar çoğu zaman, finansal tablo okuyucuları için yeterli olmamaktadır. Bu nedenle, finansal tablolar ile birlikte açıklayıcı dipnotların da raporlanması gerekmektedir. Söz konusu açıklayıcı dipnotların yeterli olmaması durumunda, denetim faaliyeti sonucunda hazırlanacak raporda açıklayıcı bilgiler yer almalıdır. Bu standart ile finansal tablo kullanıcılarının tam veya eksiksiz bilgilenmeleri hedeflenmektedir.

Görüş: Denetim faaliyeti sonucunda düzenlenecek raporda, denetim faaliyeti ile ilgili olarak bir yargıya ulaşılmalı ve bu yargı, mutlaka olumlu görüş, şartlı görüş (sınırlayıcı), olumsuz görüş veya görüş bildirmeden kaçınma şeklinde olmalıdır. Bu yargı görüş bildirmekten kaçınma şeklinde ise bu durumun nedenleri ayrıntılı bir şekilde raporda yer almalıdır.

Bu standartlara göre, denetim faaliyeti sonunda ulaşılan yargının raporlanmasında olası dört seçenek vardır. Bunlardan ilki, olumlu görüş içeren rapordur. Söz konusu rapora standart rapor da denmektedir. Bu raporda, denetlenen finansal tabloların Genel Kabul Görmüş Muhasebe İlkeleri ile muhasebe ve finansal raporlama standartlarına uygun olarak hazırlandığı ve denetim faaliyetinin Genel Kabul Görmüş Denetim Standartlarına (gerekiyorsa ve 'Uluslararası Denetim ve Güvence Standartlarına') uygun olarak yapıldığına yer verilmektedir.

İkinci tip rapor, şartlı görüş belirten rapordur. Bu rapor kapsamında, denetim faaliyetinin gerçekleştirilemediği veya hakkında her hangi bir yargıda bulunulamadığı alanların hariç tutularak bir görüşe yer verilir.

Üçüncü tip rapor ise, önceden belirlenmiş ölçütlerden çok önemli bir şekilde uzaklaşmalar söz konusu olduğu durumda ortaya konabilecek olan olumsuz rapordur.

Dördüncü tip rapor ise görüş belirtmekten kaçınma veya sakınma durumunu içeren rapordur. Denetim faaliyeti sırasında yeterli kanıtın toplanamaması ve buna bağlı olarak olumlu veya olumsuz bir yargıya ulaşılamaması durumunda herhangi bir görüşün belirtilememesi söz konusu olacaktır.