Çin, dijital devlet yönetimi konusunda dünyadaki en ileri ülkelerden biri olarak öne çıkıyor. Dijitalleşme sürecini yalnızca kamu hizmetlerinin iyileştirilmesi veya ekonomik kalkınma aracı olarak değil, aynı zamanda vatandaşlarını izlemek, kontrol etmek ve sosyal düzeni daha etkin bir şekilde yönetmek amacıyla kullanıyor. Bu, Çin’in dijitalleşme hamlesinin, Batı'da uygulanan demokratik modellerden farklı, kendi otoriter yönetim anlayışıyla nasıl birleştiğini gösteren önemli bir örnek teşkil ediyor.
Çin’in dijital devlet yönetimi, teknolojik altyapıya dayalı geniş çaplı bir sistem üzerine inşa edilmiştir. Yapay zeka (AI), büyük veri (big data) analitiği, yüz tanıma teknolojisi ve blockchain gibi yenilikçi teknolojiler, hükümetin vatandaşlarına sunduğu hizmetlerde ve ülke genelinde yönetimde kullanılmaktadır. Örneğin, e-devlet platformları sayesinde vatandaşlar, vergi ödeme, sağlık hizmetlerine erişim, sosyal güvenlik işlemleri gibi pek çok kamu hizmetini dijital kanallar üzerinden hızlı bir şekilde gerçekleştirebilmektedir. Bu sistemler, bürokrasiyi azaltarak devlet ile vatandaş arasındaki işlemleri hızlandırmayı amaçlamaktadır.
Ancak Çin'in dijital devlet yönetimi yalnızca hizmet sağlama üzerine kurulu değil, aynı zamanda hükümetin daha fazla kontrol ve gözetim gücüne sahip olmasını sağlamaktadır. Bu gözetim mekanizması, Çin'in dijital devlet modelinin en dikkat çekici ve tartışmalı yönlerinden biridir.
Çin’in dijital yönetim sisteminin en dikkat çeken unsurlarından biri, “Sosyal Kredi Sistemi”dir. Bu sistem, vatandaşların ekonomik, sosyal ve politik davranışlarını puanlamayı hedeflemektedir. Kredi kartı harcamalarından, sosyal medya paylaşımlarına, vatandaşların kamu düzenine uyumuna kadar pek çok farklı veri toplanmakta ve her birey ya da işletme için bir kredi puanı oluşturulmaktadır. Bu puanlar, vatandaşların günlük hayatını doğrudan etkileyebilir; yüksek puanlar, daha iyi iş fırsatlarına veya daha hızlı kamu hizmetlerine erişim sağlarken, düşük puanlar seyahat yasakları, kredi alma zorlukları ve hatta sosyal kısıtlamalara neden olabilir.
Bu sistem, Çin hükümetinin dijital araçları kullanarak vatandaşların davranışlarını şekillendirme gücünü dramatik bir şekilde artırmıştır. Sosyal Kredi Sistemi, vatandaşların hükümet politikalarına uyum göstermesi ve sosyal düzenin korunması adına güçlü bir teşvik unsuru olarak kullanılmaktadır.
Çin'deki dijital devlet yönetimi, büyük veri ve yapay zeka teknolojilerini kullanarak vatandaşları sürekli izlemekte ve analiz etmektedir. Ülkenin büyük şehirlerinde kurulan yüz tanıma kameraları ağı, toplu ulaşım, alışveriş merkezleri, sokaklar ve kamusal alanlarda vatandaşların hareketlerini anbean takip edebilme kapasitesine sahiptir. Bu veriler, hükümetin hem güvenlik gerekçesiyle hem de sosyal düzenin korunması adına kullanabileceği devasa bir bilgi bankası oluşturmaktadır.
Yapay zeka ise, toplanan bu büyük verileri analiz ederek, potansiyel suçluları tespit etme, toplumsal olayları önceden tahmin etme ve sosyal riskleri azaltma amacıyla kullanılmaktadır. Bu denetim mekanizması, Çin hükümetine toplumsal olaylar ve protestolar gibi tehditlere karşı hızlı tepki verme kabiliyeti kazandırmaktadır. Ancak, bu tür bir gözetim, bireysel özgürlükler ve mahremiyet konusunda ciddi endişeleri de beraberinde getirmektedir.
Çin, dijital para birimi (Dijital Yuan) konusunda da öncülük eden ülkelerden biri olarak dikkat çekiyor. Çin Merkez Bankası tarafından geliştirilen bu dijital para birimi, devlet kontrolündeki dijital ekonomi modelinin önemli bir parçasıdır. Dijital Yuan’ın kullanımı, Çin hükümetine ekonomik faaliyetleri daha yakından izleme ve kontrol etme imkânı sunmaktadır. Ayrıca, dijital para sayesinde uluslararası para transferlerinde daha hızlı ve güvenli işlemler gerçekleştirilebilmektedir.
Bu adım, hem Çin’in ulusal parasını dijitalleştirerek kontrolü elinde tutma hedefini gerçekleştirmekte, hem de küresel finans sisteminde doların hâkimiyetini kırmaya yönelik bir strateji olarak da yorumlanmaktadır.
Çin’deki dijital devlet yönetimi, teknolojinin devlet gücüyle nasıl birleştiğini gösteren bir model olarak dünya genelinde dikkatle izlenmektedir. E-devlet uygulamaları ve dijital hizmetler, bürokrasiyi azaltmak ve kamu hizmetlerini hızlandırmak gibi olumlu sonuçlar doğururken, sosyal kredi sistemi ve gözetim teknolojileri, bireysel özgürlüklerin ciddi anlamda kısıtlanabileceği bir düzenin de habercisi olarak görülmektedir.
Çin, bu dijitalleşme süreciyle birlikte otoriter yönetim modelini güçlendirmekte ve toplumu daha etkin bir şekilde kontrol edebilme yeteneği kazanmaktadır. Çin’in bu modelinin dünya genelinde başka otoriter rejimler tarafından da benimsenmesi ihtimali, demokrasi ve insan hakları açısından yeni tartışmaları da beraberinde getirebilir. Dijitalleşmenin sağladığı bu devasa gücün nasıl kullanıldığı, gelecekte devlet ve vatandaş ilişkilerinin nasıl şekilleneceği konusunda kritik bir rol oynayacaktır.