Borsa İstanbul’da zaman zaman gündeme gelen “devre kesici” uygulaması, özellikle piyasalarda volatilitenin arttığı dönemlerde dikkat çekiyor. Yatırımcıların merak ettiği bu sistem, ani fiyat dalgalanmalarını önlemek ve piyasayı dengelemek için hayata geçirilmiş bir güvenlik mekanizması olarak öne çıkıyor. Borsada devre kesici nedir, hangi durumlarda kullanılır ve nasıl bir etki yaratır? İşte konuya dair tüm detaylar…
Devre Kesici Nedir?
Devre kesici, borsada işlem gören hisse senetleri veya endekslerde aşırı fiyat hareketlerinin yaşandığı durumlarda işlemleri geçici olarak durdurarak piyasaya soluk aldırmayı sağlayan bir sistemdir. Borsa İstanbul tarafından uygulanan bu mekanizma, yatırımcıların panik satışlarından korunmasını ve piyasanın sağlıklı bir şekilde işlemesini hedefler. Teknik olarak “Otomatik Seans Durdurma Sistemi” olarak da bilinen devre kesici, ani düşüş veya yükselişlerde devreye girerek spekülatif hareketlerin önüne geçer.
Ne Zaman Kullanılır?
Borsa İstanbul’da devre kesici, belirli eşiklerin aşılmasıyla otomatik olarak tetiklenir. BIST 100 endeksi için bu eşikler, bir önceki gün kapanışına göre yüzde 5 ve yüzde 7’lik düşüşler olarak belirlenmiştir. Yani, endeks gün içinde yüzde 5 oranında değer kaybederse ilk aşama devre kesici çalışır; kayıp yüzde 7’ye ulaşırsa ikinci aşama devreye girer. Ayrıca, hisse senetleri bazında da devre kesici uygulanabilir. Bu durumda tetiklenme oranları pazarlara göre değişiklik gösterir: Yıldız Pazar’da yüzde 10, Ana Pazar’da yüzde 7,5 ve Alt Pazar’da yüzde 5’lik düşüşler devre kesiciyi aktif hale getirir. Sistem, genellikle sadece aşağı yönlü hareketlerde çalışır ve ani yükselişlerde devreye girmez.
Nasıl İşler?
Devre kesici devreye girdiğinde, öncelikle tüm alım-satım işlemleri durdurulur. Bu süreçte, belirlenen eşikleri aşan emirler iptal edilir ve piyasa katılımcılarına durumu değerlendirme fırsatı verilir. Ardından “tek fiyat yöntemi” ile yeni bir fiyat belirlenir. Bu aşamada, 15-20 dakikalık bir emir toplama süresi başlar ve ardından 2-5 dakika süren eşleştirme ile işlemler yeniden başlatılır. Örneğin, BIST 100 endeksinde devre kesici tetiklendiğinde piyasa 20 dakika kapalı kalır, sonrasında 5 dakikalık emir toplama ve eşleştirme süreçleriyle normale döner. Bu sistem, piyasadaki likiditeyi düzenler ve yatırımcıların daha bilinçli kararlar almasına olanak tanır.
