Transfer fiyatlandırmasında uygulanan ceza

Transfer fiyatlandırması konusunda bilgi, belge ve formların idareye verilmemesi halinde uygulanan ceza

5520 sayılı yeni KVK uyarınca ve ayrıca193 sayılı GVK'da transfer fiyatlandırması yoluyla örtülü kazanç dağıtan teşebbüs sahibi veya kurumlara uygulanması gereken ceza hükümlerine özel olarak yer verilmiş bulunmaktadır. Bu durumda transfer fiyatlandırması yoluyla örtülü kazanç dağıtan teşebbüs veya kurumlar hakkında 213 sayılı VUK'ca öngörülen genel ceza hükümlerinin uygulanması zorunludur. Zira, bu durum; 1 Seri Nolu Transfer Fiyatlandırması Genel Tebliğinin 8-Cezalar başlığında yer alan ve aşağıda yer verilen açıklamalarda da bu durumu göstermektedir.

'Teşebbüs sahibi ve kurumların, ilişkili kişilerle emsallere uygunluk ilkesine aykırı olarak tespit ettikleri bedel veya fiyat üzerinden mal veya hizmet alım ya da satımında bulunarak tamamen veya kısmen transfer fiyatlandırması yoluyla örtülü kazanç dağıtımı yapmaları durumunda VUK'nun cezalara ilişkin hükümleri uygulanacaktır.

Tebliğ hükümlerine göre idareye ibraz etme zorunluluğu getirilen bilgi ve belgeleri tebliğde belirlenen sürelerde vermeyenler hakkında da VUK'nun cezalara ilişkin hükümlerinin uygulanacağı tabiidir.'

Yukarıda da belirtildiği gibi Türkiye açısından, transfer fiyatlandırması yoluyla örtülü kazanç aktaran mükellefler hakkında ABD uygulamasında olduğu gibi özel bir ceza uygulaması hükmü bulunmamaktadır.

Bilindiği üzere; 213 sayılı VUK'nun ceza hükümleri, 'Ceza Hükümleri' başlıklı dördüncü kitabında düzenlenmiş olup, söz konusu kitabın 'Genel Esaslar' başlıklı birinci kısmında yer alan 'Cezalar' başlıklı 331. maddesinde; 'vergi kanunları hükümlerine aykırı hareket edenler, bu kitapta yazılı vergi cezaları (vergi ziyaı cezası ve usulsüzlük cezaları) ve diğer cezalarla cezalandırılırlar' hükmü uyarınca, transfer fiyatlandırması yoluyla örtülü kazanç dağıtımını gerçekleştiren mükelleflere VUK'nun 341 ve 344. maddeleri uyarınca VERGİ ZİYAI CEZASI ve 352. maddesi uyarınca USULSÜZLÜK CEZALARI uygulanması gündeme gelebilecektir. Ancak; mükelleflerin aynı fiilinin hem vergi ziyaı cezası hem de usulsüzlük (genel) cezasını gerektirmesi durumunda mezkur kanunun 336. maddesi uyarınca bu cezalardan sadece miktar itibariyle en ağır olanın kesilmesi gerekeceği tabiidir(1).

Ayrıca; transfer fiyatlandırması uygulaması kapsamında genel tebliğ ile ibraz edilmesi gereken bilgi, belge, form ve raporların idareye (vergi dairesi, gelir idaresi başkanlığı) ve/veya talebi halinde vergi inceleme elemanlarına verilmemesi/ibraz edilmemesi veya geç verilmesi/ibraz edilmesi durumunda; mükelleflere 213 sayılı VUK'da yer alan usulsüzlük cezaları uygulanacaktır. Tebliğde usulsüzlük cezasının genel veya özel usulsüzlük cezası olduğu belirtilmemiş olmakla birlikte, mükelleflerin yukarıda belirtilen fiillerine; mezkur kanunun 'Bilgi vermekten çekinenler ile 256, 257 ve mükerrer 257. madde hükmüne uymayanlar için ceza' başlıklı mükerrer 355. maddesinde yer alan özel usulsüzlük cezasının uygulanması gerektiği görüşündeyiz(2).

Diğer taraftan, belirtmek gerekir ki; idare ile peşin fiyatlandırma anlaşması yapan mükelleflerin her yıl hazırlamaları gereken 'Peşin Fiyatlandırma Anlaşmasına İlişkin Yıllık Rapor'u kurumlar vergisi beyannamesinin verilme tarihine kadar idareye göndermemesi halinde yukarıda belirtilen vergi ziyaı cezası, usulsüzlük ve özel usulsüzlük cezaları yanında ayrıca idarenin söz konusu anlaşmayı tek taraflı olarak iptal edilebilmesi de mükellefler açısından bir zımni bir ceza mahiyetine dönüşebileceği görüşündeyiz.

Öte yandan, 1 Seri Numaralı Genel Tebliğ ve Bakanlar Kurulu Kararında ilişkili kişilerle yapılan işlemlere ilişkin olarak belirlenen bilgi ve belgelerin idare veya vergi inceleme elemanlarınca istenmesi halinde mükelleflerce ibrazı zorunlu kılınmıştır.

Tespit edilen bilgi ve belgelerin ibraz zorunluluğu sadece kurumlar vergisi mükelleflerine özgü olmayıp gelir vergisi mükelleflerine de şamildir. Söz konusu bilgi ve belgeler bir önceki bölümde yıllık form ve rapor kapsamına dahil edilmeyen işlemlerdir. Zira; Büyük Mükellefler Vergi Dairesi Başkanlığı'na bağlı kurumlar vergisi mükelleflerinin ilişkili kişiler ile yapmış oldukları yurt içi ve yurt dışı işlemlerine ilişkin bilgilere Yıllık Transfer Fiyatlandırması Raporunda yer verilirken, Büyük Mükellefler Vergi Dairesi Başkanlığına bağlı kurumlar vergi mükellefleri dışındaki kurumların yurt içi işlemlerine Yıllık Transfer Fiyatlandırması Raporunda yer verilmesine gerek bulunmamaktadır. Ayrıca yukarıda yapılan açıklamalar uyarınca görüleceği üzere, gelir vergisi mükelleflerinin de yıllık form ve rapor hazırlama ve ibraz yükümlülükleri öngörülmemiştir. Dolayısıyla, yıllık form ve raporlarda yer verilmeyen ve/veya verilme zorunluluğu bulunmayan işlemlere ilişkin aşağıda maddeler halinde yer verilen bilgilerin(3) istenmesi halinde idareye veya vergi incelemesi yapmaya yetkili olanlara ibraz edilmesi zorunlu bulunmaktadır.

Mükelleflerin istendiğinde idareye veya vergi incelemesi yapmaya yetkili olanlara ibraz etmek zorunlu oldukları bilgi ve belgeler genel tebliğde maddeler halinde aşağıdaki şekilde özetlenebilir:

1) Mükellefin faaliyetlerinin tanımı, organizasyon yapısı (merkez, şube) ve ortakları, sermaye yapısı, içinde bulunduğu sektör, ekonomik ve hukuki geçmişi hakkında özet bilgiler, ilişkili kişilerin tanımı (vergi kimlik numaraları, adresleri, telefon numaraları vb.) ve bu kişiler arasındaki mülkiyet ilişkilerine ilişkin bilgiler,

2) Üstlenilen işlevleri, sahip olunan riskleri ve kullanılan varlıkları içeren tüm bilgiler,

3)İşlem konusu yıla ilişkin ürün fiyat listesi,

4) İşlem konusu yıla ilişkin üretim maliyetleri,

5) İşlem konusu yıl içinde ilişkili ve ilişkisiz kişilerle yapılan işlemlerin miktar ile fatura, dekont vb. belgeler,

6) İşlem konusu yıl içinde ilişkili kişilerle yapılan tüm sözleşme örnekleri,

7) İlişkili kişilere ait özet mali tablolar

8) İlişkili kişiler arasındaki işlemlere uygulanan şirket içi fiyatlandırma politikası,

9) İlişkili kişiler tarafından farklı muhasebe standartları ve yöntemleri kullanılıyor ise bunlara ilişkin bilgi,

10) Gayri maddi varlıkların mülkiyetine ve alınan veya ödenen gayri maddi hak bedellerine ilişkin bilgi,

11)Kullanılan transfer fiyatlandırması yönteminin seçilme nedeni ve uygulanmasına ilişkin bilgi ve belgeler (iç ve/veya dış emsaller, karşılaştırılabilirlik analizi),

12) Emsallere uygun fiyat ya da kar marjının saptanmasında kullanılan hesaplamalar ve yapılan varsayımlara ilişkin ayrıntılı bilgiler,

13) Belli bir emsal fiyat aralığı tespit edilmişse, bu aralığın tespitinde kullanılan yöntem

14) Emsal fiyatın tespit edilmesi için gerekli diğer belgeler

İdare gerekli gördüğü takdirde mükelleflerin ilave bilgi ve belge talebinde bulunabilir.

İlgili bilgi ve belgelerin yabancı dilde yazılmış olmaları halinde, bunların Türkçe çevirilerinin de ibraz edilmesi zorunludur.

-------------------

(1) Bkz. Yıldırım Musa, Balcı Fatih, Kiraz Abdullah, 'Transfer Fiyatlandırması Uygulaması', Sorunlar ve Görüşlerimiz, Mali Pusula, Ocak 2008 eki, s.83-88
(2) Yıldırım Musa ve ark. Age. 84
(3) Bu bilgiler genel tebliğde; Büyük Mükellefler Vergi Dairesi Başkanlığına kayıtlı mükellefler dışındaki kurumlar vergisi mükelleflerinin ilişkili kişilerle yaptıkları yurt içi işlemleri ile gelir vergisi mükelleflerinin ilişkili kişilerle yaptıkları yurt içi ve yurt dışı işlemleri olarak belirtilmiştir.