Kollektif şirketler veya adi ortaklıklarda dava ehliyeti

Bilindiği üzere uygulamada kollektif şirketler tüzel kişiliğe sahip olsalar da kollektif şirketin ortakları tek tek gelir vergisi mükellefidirler. Kollektif şirket tüzel kişiliği adına muhtasar ve KDV yönünden tek vergi kaydı açılmaktadır. Kolektif şirket tüzel kişiliğinin KDV'si ve muhtasar beyanı tek ortak numaradan vergi dairesine beyan olunmaktadır.(1)

Kolektif şirket adına açılacak davalarda taraf olabilmek için kolektif şirketin ortakları yönünden de taraf ehliyetinin bulunması zorunludur. Örneğin, gelir vergisi ile ilgili bir tarhiyatta, kolektif şirket ortağı adına yapılan tarhiyatta dava ehliyeti her ortak için ayrı ayrı aranmaktadır. KDV veya muhtasar yönünden olası bir cezalı tarhiyatta; kolektif şirket tüzel kişiliği olarak (kolektif şirketin imza sirküleri ile) dava ehliyetinin incelenmesi zorunludur.(2)

Muhtasar veya KDV yönünden kolektif şirket tüzel kişiliği adına tebliğ edilen vergi ve ceza ihbarnameleri için kolektif şirket adına dava ehliyetinin kullanılması gerekmektedir.

3065 sayılı KDVK'nu yönünden ise, mal teslimi ve hizmet ifası durumlarında KDV mükellefinin bu işleri yapanlar olduğu ve yine aynı yasanın 44. maddesinde ise, KDV'nin bu vergi ile mükellef gerçek ve tüzel kişiler adına tarh edileceği, şu kadar ki adi ortaklıklarda verginin ödenmesinden müteselsilen sorumlu olmak üzere, ortaklardan herhangi birinin tarhiyata muhatap tutulacağı vurgulanmıştır. Aynı durum kolektif şirketlerde de KDV veya muhtasar yönünden ortaklardan herhangi birinin KDV tarhiyatına sorumlu olması yeterli görülmüştür.

Yüksek mahkeme Danıştay'a intikal eden bir uyuşmazlıkta, davacı adi ortaklık adına tarh edilen vergi ziyaı cezalı katma değer vergisine karşı açılan davada, mahkemece adi ortaklıklarda verginin ödenmemesinden müteselsilen sorumlu olmak üzere, ortaklardan herhangi birinin tarhiyata muhatap tutulacağının hükme bağlandığı dolayısıyla ortakların tarhiyata muhatap tutulması gerekirken tüzel kişiliği olmayan adi ortaklık adına cezalı tarhiyat yapılmasında isabet görülmediği gerekçesiyle tarhiyatı kaldıran mahkeme kararı, Danıştay 9. Dairesi'nce; 'Katma değer vergisi uygulaması bakımından işletme bazında değerlendirilen adi ortaklıklarda mal teslimi ve hizmet ifası adi ortaklık tarafından yapıldığından, katma değer vergisi mükellefinin de adi ortaklık olduğu, dolayısıyla katma değer vergisi beyannamesinin de ortaklık adına düzenleneceği ve ortaklardan birisi tarafından imzalanmak suretiyle vergi dairesine verileceği, ancak verginin ödenmesinden müteselsilen sorumlu olmak üzere ortaklardan herhangi birinin tarhiyata muhatap tutulacağı, aynı zamanda adi ortaklıkların Vergi Usul Kanunu'nda belirtilen bütün mükellefiyetleri yerine getirmek zorunda olduğu, bu açıdan, Kanun'un belirtmiş olduğu belge düzenine uymaları, yani, belgeleri zamanaşımı süresi içinde muhafaza ve istenildiğinde ibraz etmelerinin gerektiği belirtilerek vergi mükellefi olan adi ortaklık adına mükellefi olduğu vergilerin takibi amacıyla vergi incelemesi ile tarhiyat yapılabileceği ve vergi- ceza ihbarnamesi düzenlenebileceğinden ve bu ihbarnameye karşı da ortaklığın borçlarından müteselsilen sorumlu bulunan, bu sorumlulukları sınırsız olan ve müteselsilen sorumlu olmak üzere ortaklardan herhangi biri veya tamamı dava açabileceğinden, vergi mahkemesince işin esasının incelenmesi gerekirken, adi ortaklığın tüzel kişiliğinin olmaması nedeniyle adına tarhiyat yapılamayacağı gerekçesiyle davanın kabulüne karar verilmesinde isabet bulunmamaktadır.' denilerek bozulmuştur.(3)

Yine Danıştay'a intikal eden bir hadise hakkında adi ortaklık tarafından yerel vergi mahkemesi nezdinde açılan bir davada 2577 sayılı İYUK'nun 14/3-d maddesine göre ve yine İYUK md. 15/1-b maddesine dava konusu edilen işlemin kesin ve yürütülmesi gereken bir işlem olması nedeniyle açılan dava reddedilmiştir. Daha sonra konu Danıştay'a yansımıştır. Danıştay tarafından ise, adi ortaklık tarafından açılan dava vergi mahkemesi kararı aynı gerekçe ve nedenlerle Danıştay 3. Dairesi tarafından uygun bulunmuş ve adi ortaklığın temyiz talebi reddedilmiştir.(4)

Sonuç olarak, gerek adi ortaklıklarda ve gerekse kollektif şirketlerde dava ehliyeti yönünden önemli farklılıklar bulunmaktadır. Özellikle KDV yönünden adi ortaklık veya kolektif şirket tüzel kişiliği dava açma ehliyetini kullanmalıdır. Gelir vergisi yönünden ise, kolektif şirketin her bir ortağı kendi adına ve kendi payı için tebliğ edilen vergi ve cezalarda dava ehliyeti mevcuttur.(5)