6183 sayılı kamu alacaklarını takip usulünde vergi borcuna yed-i eminlik uygulaması

Haczedilerek 82. madde uyarınca borçluya, zilyede, güvenilir kişilere bırakılan malların alacaklı kamu idaresine geri verilmesine ilişkin zorunluluk ve sorumluluk, 6183 sayılı AATUHK'nun 83. maddesinde düzenlenmiştir.

Amme borçluları, zilyedler, güvenilir şahıslar 82. madde gereğince kendilerine bırakılan malları, alacaklı kamu idarelerince yapılacak ilk talep üzerine derhal ve kendilerine teslim edildiği zamandaki durumları ile geri vermek zorundadırlar. Malın kendilerine teslim edildiği zamandaki durumları ile geri verilmesi aynen geri verilmesini gerektirir. Örneğin, faal ve çalışır durumdaki bir menkul mal yine çalışır durumda geri verilmek yani iade edilmek zorundadır. Yed-i eminlerin genel olarak güvenilir bir kişi olması ve kendisine teslim edilen malları aynen ve kusursuz olarak iade edecek kudrete sahip olması gerekmektedir. Örneğin, bir mükellefin yanında çalışan personelinin mükellefin borcuna karşılık yed-i emin olması genel olarak mümkün görülmemektedir. Yed-i emin olacak kişinin en azından o civarda tanınmış ve itimada şayan bir esnaf veya tüccar olması gerekmektedir.

Yürürlükten kaldırılan Tahsili Emval Yasasında yed-i emin müessesesi mevcut olmadığı için kendilerine mahcuz mal bırakılmış olan şahısların mali ve cezai sorumlulukları ancak genel hükümler çerçevesinde tayin edilmekte idi. Özellikle bu yed-i eminlerin maddi sorumlulukları hakkında mahkemelerden hüküm çıkarılması genellikle uzun zaman aldığı için yed-i eminlik sistemi pek çalıştırılmamaktadır. Bu nedenle, yed-i eminlikle ilgili formalitelerin uzun olması uygulamada icra memurları tarafından amme alacağından dolayı haczettikleri menkul malları yed-i emine teslim etmekten daha ziyade vergi dairesi icra depolarında saklamayı tercih etmektedirler. Bu durum ise, oldukça zahmetli bir iş olduğu gibi haciz sırasında nakit bulunduramayanlar için mallarının haczedilerek gereksiz yere kaldırılıp icra depolarına konulmalarına neden olmaktadır.

AATUHK'nun 83. maddesinde amme borcu dolayısıyla haczedilen menkul mallar güvenilir bir şahsa veya muteber bir şahsın kefaleti altında borçlu veya zilyede teslim olunmaktadır. Bu kişiler, söz konusu malları takibi yaptıran amme idaresinin istemi üzerine aynen ve olduğu gibi kendilerine teslim edildiği şekilde iade etmeye mecburdurlar. Menkul malların kendilerine teslim edildiği zamandaki durumları ve hali ile yine aynı kanunun 78. maddeye göre tanzim edilen haciz tutanağında tespit edilen esaslara göre belirlenmektedir. Anılan yed-i eminler kendilerine yapılan tebligat üzerine haczedilen menkul malları aynen alacaklı vergi dairesine teslim etmek zorundadırlar. Bu zorunluluk bazı hallerde yed-i eminler tarafından yerine getirilmeyebilir. Örneğin, yed-i emin menkul malları aynen teslim etmeyip, kendilerine atfolunmayacak bir sebepten ötürü telef ve zayi olduğunu ispat edemedikleri takdirde ilgili tahsil dairelerince haklarında hükme lüzum kalmaksızın, 6183 sayılı kanun hükümlerine göre takibat yapılarak malları geri vermek zorundadırlar. Aksi halde, haciz tutanağında yer alan malların parasal değerleri yed-i eminlerden tahsil edilecektir. Ve haklarında emniyeti suiistimalden dolayı ayrıca genel hukuk kuralları çerçevesinde de ceza davası açılabilecektir.

Bu sebeple, davanın kabulü ile İtiraz Komisyonunun 2.12.1964 tarihli ve 43 sayılı kararı bozularak Fethiye Malmüdürlüğünün 24.10.1964 tarihli ve 5/32 sayılı ödeme emrinin iptaline 23.2.1968 tarihinde oy çokluğuyla karar verildi.

-----------------------------------------------

[1]TCK md. 289

[2]Dnş. 3. D. nin, 27.12.1995 gün ve E:1995/2727-K:1995/4455 sayılı kararları da aynı yöndedir.

[3]Dava Daireleri Kurulu, E:1966-296, K:1968-213