Daimi olarak mesleki faaliyette bulunan serbest meslek erbabının faaliyete ait ücretin tahsili sırasında serbest meslek makbuzunu düzenlemesi gerekmektedir. Ancak bazı hallerde;

1. GVK'nın 66/5 'inci maddesine göre, vergiden muaf tutulan serbest meslek erbapları,

2. Arızi olarak mesleki faaliyette bulunanlar,

3. 224 Seri No.lu Gelir Vergisi Genel Tebliğine göre, münhasıran Gelir Vergisi Kanununun 18'inci maddesinde belirtilen türden faaliyetlerde bulunan ve eserlerini sadece aynı Kanunun 94'üncü maddesinde belirtilen kişi veya kurumlara teslim eden serbest meslek erbaplarından, isteyenlerin serbest meslek makbuzu düzenleme mecburiyetleri bulunmamaktadır.

I- MESLEKİ KAZANÇLARDA: TELİF VE İHTİRA BERATI KAZANÇ İSTİSNASI NEDİR?

GVK 'nın 18. maddesine göre; müellif, mütercim, heykeltıraş, hattat, ressam, bestekar, bilgisayar programcısı ve mucitlerin ve bunların kanuni mirasçılarının şiir, hikaye, roman, makale, bilimsel araştırma ve incelemeleri, bilgisayar yazılımı, röportaj, karikatür, fotoğraf, film, video, band, radyo ve televizyon senaryo ve oyunu gibi eserlerini gazete, dergi, bilgisayar ve internet ortamı, radyo, televizyon ve videoda yayınlamak veya kitap, CD, disket, resim, heykel ve nota halindeki eserleri ile ihtira beratlarını satmak veya bunlar üzerindeki mevcut haklarını devir ve temlik etmek veya kiralamak suretiyle elde ettikleri hasılat Gelir Vergisinden müstesnadır. Madde hükmüne göre, maddede belirtilen kişiler tarafından devamlı veya arızi olarak yapılan ve yine maddede belirtilen çalışmaların; 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu hükümlerine göre eser niteliği taşıması ve bu durumun kişiler tarafından teşvik ve ispat edilmesi şartıyla, söz konusu çalışmalardan elde edilecek hasılata (satmak, yayınlamak, çalışmalar üzerindeki mevcut hakları devir ve temlik etmek veya kiralamak suretiyle) münhasır olmak üzere, gelir vergisinden istisna edilmesi gerekmektedir.

II-MESLEKİ FAALİYETİN YANI SIRA BAŞKACA BİR FAALİYETİN İCRASI HALİNDE DURUM NEDİR?

Serbest meslek faaliyetinin yanında ücret geliri veya ticari bir faaliyet yapılması durumunda, her gelir unsurunun ayrı ayrı vergilendirilmesi gerekmektedir. Ancak, bazı durumlarda ilave olarak yapılan faaliyet ve elde edilen gelir serbest meslek faaliyetinin devamı niteliğinde kabul edilebilmektedir. Örneğin, kitap yazan bir yazarın elde ettiği bir kazanç serbest meslek kazancıdır.Bu kişinin yayımladığı kitapta yer alan reklamdan dolayı gelir elde etmesi durumunda, bu reklam gelirinin serbest meslek kazancı olarak kabul edilmesi gerekir. Yine bir serbest muhasebecilik yapan bir mükellefin, yapmış olduğu faaliyetin yanı sıra aynı işyerinde fotokopi çekimi yapması durumunda, her ne kadar fotokopi çekimi işi ticari faaliyet sayılmakla beraber elde edilen gelirin serbest meslek faaliyetinin devamı niteliğinde kabul edilmesi gerekir.

Öte yandan, doktorluk faaliyetinde bulunan mükellefin muayenehanesinde yapmış olduğu tansiyon ölçümü, kan ve idrar tetkiki ultrasyonografi, EGK ve röntgen çekimi, enjeksiyon ve serum takma faaliyetinin serbest meslek faaliyetinin devamı niteliğinde kabul edilmesi gerekir. Ancak, sadece röntgen çekimi veya MR, EGK gibi görüntüleme işi yapan merkezlerin işletilmesinden elde edilen gelirin ticari kazanç olarak vergilendirilmesi gerekecektir.